چگونه درک کنم که خدا در مشکلات کنارم است؟

درک حضور خداوند در کنار ما در مشکلات، یکی از عمیق‌ترین و آرامش‌بخش‌ترین باورها در دین مبین اسلام است. قرآن کریم سرشار از آیاتی است که این حقیقت را به طرق مختلف به قلب‌های مؤمنان می‌رساند و به ما اطمینان می‌دهد که حتی در سخت‌ترین لحظات، تنها نیستیم. این حضور الهی به معنای همراهی فیزیکی نیست، بلکه به معنای احاطه علمی، قدرت، تدبیر، حمایت، و لطف بی‌منتهای اوست که هیچ چیز از دید او پنهان نمی‌ماند و هیچ قدرتی از قدرت او فزون‌تر نیست. در واقع، خداوند متعال خود را در قالب «معیّت» با بندگانش معرفی می‌کند؛ معیّتی که گاه عام و شامل همه مخلوقات است و گاه خاص و ویژه مؤمنان، نیکوکاران و صابران. یکی از بنیادی‌ترین راه‌های درک حضور خدا در سختی‌ها، پذیرش این حقیقت است که مشکلات و مصائب، بخش جدایی‌ناپذیری از سنت الهی برای آزمایش و تربیت انسان‌هاست. قرآن کریم بارها تأکید می‌کند که زندگی دنیوی سرشار از آزمون‌هاست تا میزان ایمان، صبر و شکرگزاری بندگان مشخص شود. این دیدگاه به ما کمک می‌کند که به مشکلات نه به چشم تنبیه، بلکه به عنوان فرصت‌هایی برای رشد، پاک شدن گناهان و بالا رفتن درجات معنوی نگاه کنیم. خداوند می‌فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ» (بقره: ۱۵۵). این آیه نشان می‌دهد که آزمایش‌ها حتمی هستند، اما مژده نیز برای صابران وجود دارد. صبر در این مسیر، خود نشانه‌ای از اتکا به خداوند و درک حضور اوست؛ زیرا انسان بدون امید و اتکا به قدرتی برتر، نمی‌تواند در برابر مصائب شکیبا باشد. راه دیگر برای حس کردن حضور الهی، توسل و پناه بردن به او از طریق دعا و نماز است. خداوند در قرآن به ما می‌فرماید: «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ» (بقره: ۱۵۳). نماز، سرچشمه آرامش و ارتباط مستقیم با خالق است. در لحظات دشوار، وقتی قلب به یاد خدا می‌افتد و زبان به دعا می‌گشاید، یک حس عمیق از آرامش و حمایت الهی وجود انسان را در بر می‌گیرد. این آرامش درونی، قوی‌ترین نشانه حضور خداوند است. همانطور که در سوره رعد آیه ۲۸ می‌خوانیم: «الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (آنان که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. بدانید تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد). ذکر و یاد خدا، نه تنها شامل نماز و دعا می‌شود، بلکه شامل تلاوت قرآن، تفکر در عظمت الهی و هر عملی که انسان را به یاد خالق و قدرت بی‌انتهای او می‌اندازد، نیز هست. این ذکرها، همچون نوری در تاریکی مشکلات، مسیر را روشن کرده و حس همراهی الهی را تقویت می‌کنند. اعتماد کامل به خداوند، یا همان «توکل»، pillar مهم دیگری در درک این حضور است. وقتی انسان با تمام وجود به این باور می‌رسد که خداوند حکیم مطلق و مدبر امور است و هیچ اتفاقی بدون اذن و حکمت او رخ نمی‌دهد، دلش آرام می‌گیرد. حتی اگر ظاهر امر دشوار و غیرقابل حل به نظر برسد، توکل به این معناست که انسان وظایف خود را انجام دهد و سپس نتیجه را به خدا واگذارد. این واگذاری، خود نشانه‌ای از ایمان به حضور و قدرت خداوند برای تدبیر امور است. قرآن می‌فرماید: «وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ» (طلاق: ۲-۳). این آیات نوید می‌دهند که تقوا و اعتماد به خداوند، گشایش‌ها و روزی‌های غیرمنتظره‌ای را به همراه خواهد داشت. این «مخرج» و «روزی» می‌تواند به شکل راه حلی ناگهانی، کمکی از جایی که انتظار نمی‌رود، یا حتی آرامش درونی برای تحمل وضعیت باشد. علاوه بر این، درک اینکه «با هر سختی آسانی است»، که دو بار در سوره شرح تکرار شده است: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا * إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا»، به ما اطمینان می‌دهد که مشکلات موقتی هستند و خداوند پس از هر سختی، گشایشی قرار می‌دهد. این وعده الهی، مانند چراغی در دل تاریکی، امید را زنده نگه می‌دارد و به انسان توانایی می‌دهد تا با دیدی مثبت‌تر به چالش‌ها بنگرد. این احساس امید و اطمینان، خود دلیلی بر حضور خداوند است که آینده‌ای روشن‌تر را نوید می‌دهد. نهایتاً، حضور خداوند در مشکلات، نه تنها به معنای کمک‌های غیبی و معنوی است، بلکه می‌تواند از طریق یاری رساندن به انسان توسط بندگان دیگر، ایجاد فرصت‌های جدید از دل سختی‌ها، و یا تغییر دیدگاه فرد نسبت به مشکل برای یافتن راه حل باشد. وقتی ما به خودمان اجازه می‌دهیم تا این نشانه‌ها را ببینیم و با قلب و ذهن باز به حکمت الهی بنگریم، می‌توانیم حضور خداوند را در تک تک لحظات دشوار زندگی حس کنیم. درک این حضور، نه تنها رنج مشکلات را کاهش می‌دهد، بلکه به آنها معنایی عمیق‌تر می‌بخشد و ما را به سوی رشدی معنوی و ارتباطی قوی‌تر با خالق سوق می‌دهد.