پاسخ قرآن
در قرآن کریم بارها و بارها خداوند انسانها را به تفکر، تعقل و استفاده از عقل دعوت کرده است. این دعوت نشأت گرفته از شناخت عمیق خداوند و درک معانی آفرینش است که به انسانها کمک میکند تا از روی بصیرت و آگاهی قدم بردارند. برای مثال، در سوره آل عمران آیه 190، خداوند میفرماید: "إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الْأَلْبَابِ". این آیه به اهمیت و ضرورت تفکر در مورد آفرینش و نشانههای الهی اشاره دارد. در واقع، خداوند از انسانها میخواهد که به خلقت آسمانها و زمین و نیز به تغییرات و دگرگونیهای روز و شب توجه کنند و از آنها عبرت بگیرند. این نوع تفکر و تعمق، منجر به شناخت عمیقتری از آفرینش و درک جایگاه انسان در آن میشود. همچنین، در سوره انعام آیه 50، خداوند میفرماید: "قُل لَّا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ إِن أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ". این آیه به ما میآموزد که خود پیامبر نیز باید بر اساس علم و دانش و وحی الهی عمل کند. بنابراین، نه تنها در امور دینی، بلکه در تمامی جوانب زندگی، آغاز هر عملی باید با دانش و آگاهی باشد. بر این اساس، در قرآن کریم تأکید بر علم، تعقل و توجه به نشانههای خداوند در درک مسائل زندگی بشری مشاهده میشود. در سوره مجادله آیه 11، خداوند میفرماید: "يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ". این آیه نشان میدهد که ارتقاء در نعمات الهی به ایمان و دانش بستگی دارد. در واقع، علم و دانش به انسانها کمک میکند تا درک بهتری از دین، وظایف و مسئولیتهای خود پیدا کنند و در این مسیر، رشد و ترقی را تجربه نمایند. بدین ترتیب، قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت برای بشر، نه تنها به تفکر و تعقل تأکید میکند، بلکه به علم و دانش نیز به عنوان ابزاری برای شناخت حقیقت و نزدیک شدن به خداوند معرفی میکند. این آیات نشان میدهد که تعقل و تفکر در زندگی روزمره و به طور خاص در زمینه دین یکی از ضروریات مهم است. انسانها باید با استفاده از عقل و فکر خود در بهبود و تطبیق با مسائل مختلف زندگی گام بردارند و از راههای تحصیل علم، به درک عمیقتری از واقعیتهای جهان برسند. در دنیای امروز، با پیشرفت علم و تکنولوژی، نیاز به تفکر آگاهانه و تعقل بیش از پیش احساس میشود. انسانها در مواجهه با مسائل پیچیده و چالشهای گوناگون باید از عقل و دانش خود بهره ببرند تا بتوانند تصمیمات درست و به موقعی اتخاذ کنند. به همین جهت، تعلیمی که قرآن در این زمینه به انسانها میدهد، میتواند از اهمیت بالایی برخوردار باشد. انس و الفت با قرآن و توجه به آیات آن ما را به ملکوتی فراتر از زندگی دنیوی هدایت میکند. با همین رویکرد، مسلمانان باید به آموختن، پژوهش و دقت در امور زندگی بپردازند. تفکر و تعقل در قرآن تنها مختص به مسائل دینی نمیباشد، بلکه میبایست در تمامی جوانب زندگی از جمله علمی، اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی نیز لحاظ شود. لذا از هر مسلمانی انتظار میرود که با بهرهگیری از عقل خود به بررسی و شناخت حقیقت پرداخته و در مسیر شناخت خداوند و هدف آفرینش بیندیشد. پیشرفت علم و دانش در جوامع مختلف نشاندهنده این است که انسانها به تفکر و پژوهش اهمیت میدهند و بر این اساس، میتوانند بهراحتی از دنیای مادی و محسوس به دنیای معنوی و غیبی نیز وارد شوند. علم و دانش میتوانند پردههای تیره از چهره حقیقت کنار بزنند و بینش روشنتری از واقعیت زندگی برای انسان به ارمغان آورند. در نهایت، باید گفت که قرآن به عنوان حقیقتی فرازمانی و فرامکانی، همواره انسانها را به شناخت و تفکر دعوت میکند تا آنان را در راه فهم حقیقت و مطلوب زندگی یاری دهد. این دعوت همواره جاری و ساری است و انسانها باید با تعهد و جدیت بیشتری به آن پاسخ دهند.
آیات مرتبط
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الْأَلْبَابِ
بیگمان در آفرینش آسمانها و زمین و اختلاف شب و روز، نشانههایی برای صاحبان عقل است.
آل عمران : 190
قُل لَّا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ إِن أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ
بگو: من نمیگویم که نزد من خزائن خداست و غیب را نمیدانم و نمیگویم که من فرشتهام. من فقط به آنچه به من وحی شده است پیروی میکنم.
انعام : 50
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ
خداوند، ایمانآورندگان از شما و کسانی را که علم آموختهاند، درجات بالا میبرد.
مجادله : 11
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، جوانی به نام امیر بود که به دنیا و مسائل آن میاندیشید. او به یاد آیات قرآن افتاد که در آن به تفکر و تعقل دعوت شده بود. تصمیم گرفت که بیشتر به طبیعت و پدیدههای دور و برش نگاه کند. به زودی او فهمید که دنیا پر از نشانههای الهی است و با هر پرسش و جوابی که به دست میآورد، حس میکرد که دنیای عمیقتری در جلو او قرار دارد. این تغییر در نگرش او زندگیاش را دگرگون ساخت و او را به سوی آرامش رسانید.