چگونه قرآن به ارزش علم اشاره دارد؟

قرآن کریم، کتاب آسمانی مسلمانان، با تأکید بر علم و دانش به عنوان یکی از ارکان حیاتی زندگی انسان، نقش بسزایی در شکل‌گیری تفکر و فرهنگ اسلامی ایفا کرده است. این کتاب نه‌تنها حاوی احکام و قوانین دینی است، بلکه به طور عمده به جنبه‌های معنوی، اخلاقی و فکری انسان نیز پرداخته و اهمیت علم و دانش را در زندگی فردی و اجتماعی بشر تبیین کرده است. یکی از آیات معروف قرآن در این زمینه، آیات نخستین سوره العلق هستند که به نوعی به آغاز وحی و پیام‌آوری پیامبر اسلام (ص) اشاره دارد. در این آیات خداوند به پیامبر می‌فرماید: "بخوان به نام پروردگارت که آفرید، آفرید انسان را از علق. بخوان و پروردگارت بزرگ‌ترین است، همان کسی که با قلم آموخت. به انسان آنچه را نمی‌دانست یاد داد." این آیات، بر اهمیت علم‌آموزی و توجه به یادگیری تأکید دارند و بنابراین، می‌توان گفت که آغاز عصر جدیدی از معرفت و علم به بشر نیز از همین جا کلید خورده است. علم در اسلام به عنوان یکی از ارکان ضروری زندگی معرفی شده است. در سوره زمر، آیه 9، خداوند به این نکته اشاره می‌کند که "آیا کسی که دانا و کسی که نادان است برابرند؟" این آیه به وضوح نشان می‌دهد که علم و دانش انسان‌ها را از یکدیگر متمایز می‌سازد و برتری کسب علم بر ناپختگی را مجسم می‌کند. این تأکید بر برتری دانایی و علم در قرآن، مسلمانان را به جستجوی علم و دانش سوق می‌دهد و نشان می‌دهد که درک و فهم عمیق از جزئیات زندگی و جهان اطراف، برای انسان ضروری است. علاوه بر این، در احادیث پیامبر اسلام (ص) نیز به اهمیت علم تأکید شده است. نبی مکرم اسلام فرموده‌اند: "طلب علم بر هر مسلمان مرد و زنی واجب است." این جمله به روشن‌ترین شکل نشان‌دهنده‌ی فرضیت جستجوی علم برای همه مسلمانان است، که نشان‌دهنده‌ی جایگاه خاص علم در دین اسلام است. بدین ترتیب، می‌توان گفت که اسلام صرفاً یک دین عبادی نیست بلکه نظامی جامع و کامل است که تمام ابعاد زندگی انسان را پوشش می‌دهد و علم و دانش را جزء لاینفک آن می‌داند. علم نه‌تنها برای پیشرفت شخصی انسان ضروری است، بلکه به توسعه‌ی اجتماعی و فرهنگی جامعه نیز افزوده می‌شود. جوامع پیشرفته معمولا به میزان زیادی به علم و فناوری وابسته هستند و بر این اساس، علم و دانش را به یک ارزش اساسی تبدیل کرده‌اند. نه تنها در دنیای اسلامی، بلکه در تمام جوامع، توسعه علمی به عنوان یکی از عوامل کلیدی در پیشرفت و شکوفایی مطرح است. بر اساس آموزه‌های اسلامی، علم در دو دسته علم دینی و علم worldly تقسیم می‌شود. علم دینی به درک شریعت و قوانین الهی مربوط می‌شود، در حالی که علم worldly شامل علوم تجربی، ریاضی، فلسفه و سایر رشته‌های علمی است که به توسعه‌ی نفع عمومی کمک می‌کند. پیامبر اکرم (ص) همچنین به مسلمانان توصیه کرده‌اند که هر دو نوع علم را جستجو کنند و این پیام نشان‌دهنده‌ی نگرش جامع اسلام نسبت به علم و دانش است. تعلیم و تربیت در رویکرد اسلامی به عنوان یکی از مهم‌ترین مضامین قرآن کریم و سنت پیامبر در نظر گرفته شده است. برای مثال، مفهوم تعلیمی که در آیات قرآن و احادیث اسلامی ذکر شده، همواره به آموزش صحیح و مؤثر اشاره داشته است. بر این اساس، جامعه اسلامی نه‌تنها به ترویج علم و دانش می‌پردازد، بلکه به تربیت انسان‌هایی متعهد و عالم کمک می‌کند که بتوانند در زندگی فردی و اجتماعی خود نقشی مؤثر ایفا کنند. مسلمانان باید به لحاظ علمی با پیشرفت‌های روز دنیا آشنا شده و در راستای ارتقاء علم و دانش خود تلاش کنند تا بتوانند در دنیای امروز به عنوان یک جامعه پویا و متعهد ظاهر شوند. یکی از دیگر نکات مهم این است که مسلمانان همواره باید به علم و دانش به عنوان یک امانت نگاه کنند و از آن به نحو احسن بهره‌برداری کنند. خلاصه اینکه، قرآن کریم و احادیث پیامبر اسلام به ما نشان می‌دهند که علم و دانش در دینی چون اسلام چقدر دارای اهمیت هستند. این آموزه‌ها ما را وادار می‌کنند که به تحصیل علم توجه کنیم و امکانات و منابع خود را صرف یادگیری کنیم. در نهایت، تحقق یک جامعه علمی و آگاهانه نه تنها در فرد بلکه در کل جهان مؤثر خواهد بود و به نفع تمام بشریت خواهد بود. بنابراین، همگان باید تلاش کنند تا به جستجوی علم و دانش ادامه دهند، زیرا این راهی است برای عبور از تاریکی جهل به روشنایی دانایی.