پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان بزرگترین کتاب آسمانی و منبع هدایت بشر، در آیات متعدد به اهمیت و ارزش زمان اشاره میکند. این تأکیدات نه تنها نشاندهنده یکتایی خداوند و عمق آموزههای اسلامی است، بلکه به انسانها نسبت به شیوههای صحیح استفاده از زمان و نحوه مدیریت آن هشدار میدهد. زمان، سرمایهای است که هر انسان تنها یکبار در زندگی خود آن را تجربه میکند و تجاوز به آن عواقب جبرانناپذیری به همراه دارد. در این مقاله به تفسیر آیات مختلف قرآن کریم در زمینه اهمیت زمان میپردازیم و نگاهی عمیقتر به مفهوم و معنای آن خواهیم داشت. یکی از آیات بارز که به صراحت بر اهمیت زمان تأکید دارد، سوره عصر است. خداوند در این سوره بیان میدارد: «وَالْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ، إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ» (عصر: 1-3). این آیات به وضوح به انسانها هشدار میدهد که اکثریت انسانها در حال خسارت هستند؛ مگر اینکه به خدا ایمان آورده و اعمال صالح انجام دهند و یکدیگر را به حق و صبر توصیه کنند. این بیان در واقع به زمان و چگونگی استفاده از آن اشاره دارد. بر اساس این آیه، خداوند به انسانها یادآوری میکند که زمان محدود است و از آن باید بهترین بهره را برد. در واقع، مسئولیت ما این است که در این زمان محدود، به خدایی که ما را آفریده خدمت کنیم و به دنبال انجام کارهای نیک باشیم. در غیر این صورت، زمان ما به بطالت میگذرد و از دست میرود. حسرت از دست رفتن زمان و غفلت از آن موضوعی است که در قرآن کریم به آن اهمیت ویژهای داده شده است. به بیان دیگر، قرآن به ما میآموزد که برای دستیابی به زندگی موفق و سعادتمند در دنیا و آخرت، باید زمان خود را به خوبی مدیریت کنیم. در واقع، استفاده صحیح از زمان نه تنها به بهبود وضعیت دنیوی ما کمک میکند، بلکه به رشد معنوی و ارتباط نزدیکتر با خداوند نیز منجر خواهد شد. همچنین در سوره ملکت آیه 15 هم خداوند بر استفاده بهینه از زمان و منابع طبیعت تأکید میکند: «هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِن رِّزْقِهِ». این آیه به ما یادآوری میکند که باید از زمین و زمان بهخوبی استفاده کنیم و به دنبال رزق و روزی حلال باشیم. این آموزه اسلامی به انسان میگوید که باید به کار و تلاش بپردازد و در جستجوی خیر دنیا و آخرت باشد. در این راستا، روایتهای متعددی از پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) نیز موجود است که پیرامون اهمیت زمان و مدیریت آن سخن گفتهاند. آن بزرگواران به انسانها آموزش دادهاند که هر لحظه از زندگی انسان میتواند فرصتی برای انجام کار خیر، خدمت به خلق و تقرب به خداوند باشد. این حدیث معروف پیامبر (ص) بیان میکند که «وقت شما مانند شمشیر است؛ اگر آن را نزنید، شما را خواهد زد.» بهطور کلی، زمان یکی از مهمترین عناصر زندگی انسانها است و بهرهگیری مناسب از آن به انسان امکان میدهد تا به مدارج بالای ایمان و عمل صالح نائل گردد. همچنین، قرآن کریم تأکید میکند که انسانها باید از غفلت پرهیز کنند و مدام در جستجوی راههای بهبود و تکامل خود باشند. غفلت از زمان و به تعویق انداختن کارهای نیک میتواند به خسارتهای جبرانناپذیری منجر شود. از سوی دیگر، این آیات به نوعی تأکید بر مسئولیت انسانها در قبال یکدیگر و جامعه نیز دارد. زمانی که انسان ایمان دارد و در حال عمل صالح است، باید دیگران را نیز ترغیب به حق و صبر کند و این روند را ادامه دهد. در واقع، تعاون و همکاری در کارهای نیک و نشو و نمو فرایندهای روحی و معنوی، میتواند به بهبود جامعه و ایجاد فضایی سالم و پویا تبدیل شود. علاوه بر این، قرآن در سوره التوبە نیز به مفهوم زمان و اهمیت آن اشاره دارد. در آیه 38 این سوره میفرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا، مَا لَکُمْ إِذَا قِیلَ لَکُمْ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ». این آیه نشان میدهد که در مواقع حساس، زمان به گونهای دیگر ارزشمند است و انسانها باید در فرصتهای مناسب، به انجام کارهای نیک همت گمارند و وقت خود را به درستی صرف کنند. نهایتاً باید گفت که قرآن کریم، این کتاب الهی، با بیانی شیوا و رسا، به ما درسهای گرانبهایی میدهد که باید در زندگی خود به کار ببریم. توجه به زمان، استفاده صحیح از آن و غفلت نکردن از آن، همواره از وظایف انسانی به شمار میرود. با تأمل در آیات قرآن و توصیههای پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)، میتوانیم به درک عمیقتری از ارزش زمان و راههای بهینهسازی آن دست یابیم. به امید آنکه همه ما از این زمان محدود به بهترین نحو بهرهبرداری کنیم و به رشد و کمال انسانی خود کمک کنیم.
آیات مرتبط
وَالْعَصْرِ، إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ، إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ
به عصر سوگند که انسانها در زیانند، مگر کسانی که ایمان آورده و اعمال شایسته انجام میدهند و یکدیگر را به حق و صبر توصیه میکنند.
عصر : 1
هُوَ الَّذِي جَعَلَ لَكُمُ الْأَرْضَ ذَلُولًا فَامْشُوا فِي مَنَاكِبِهَا وَكُلُوا مِن رِّزْقِهِ
او کسی است که زمین را برای شما مسخر کرد؛ پس در مسیرهای آن بروید و از روزی او بخورید.
ملک : 15
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام مهدی با دوستانش درباره زمان و ارزش آن گفتگو کرد. او به آنها گفت که اگر بخواهند در زندگی موفق شوند باید از زمان به درستی استفاده کنند. مهدی با ذکر آیات قرآن که به اهمیت زمان اشاره دارد، دوستانش را ترغیب کرد که از لحظات خود بهرهبرداری کنند و در راه حق و نیکی گام بردارند. همه دوستانش تحت تأثیر قرار گرفتند و تصمیم گرفتند از آن روز به بعد زمان را برای کارهای مفید و خیرخواهانه صرف کنند.