پاسخ قرآن
در قرآن کریم، رفتار صحیح با خانواده و نیکی به آنان به شدت تأکید شده است. این موضوع نهتنها از اهمیتی ویژه در دین اسلام برخوردار است، بلکه بهعنوان یکی از اصول بنیادین اخلاق اجتماعی نیز مطرح میشود. در جوامع مختلف، خانواده بهعنوان واحد اصلی اجتماعی، بنیاد خانوادههای سالم و پایدار است و رفتار صحیح با اعضای خانواده تأثیر مستقیمی بر روحیه، رفتار و فرهنگ جامعه دارد. در این مقاله، سعی داریم تا به بررسی عمیقتر این موضوع پرداخته و اهمیت نیکی به خانواده در آموزههای قرآن را مورد تحلیل قرار دهیم. خداوند در سوره اسراء آیه 23 به ما دستور میدهد که جز او را نپرستیم و به والدین نیکو رفتار کنیم. این آیه به شدت تأکید میکند که خداوند همواره «نیکی به والدین» را در کنار پرستش خود قرار میدهد. این نکته نشاندهنده اهمیت فوقالعادهای است که دین اسلام به والدین میدهد. به همین دلیل، احترام به والدین یکی از بالاترین عبادات در اسلام به شمار میرود. در واقع، رفتار نیکو با والدین و حفظ صله رحم، از اصول دینی و اجتماعی مهم است که بر پایه عشق و احترام بنا شده است. این آیه همچنین به ما یادآور میشود که حتی اگر والدین ما به سن کهولت برسند، نباید به آنان بیاحترامی کنیم و باید با زبان خوش و رفتار مناسب با آنان برخورد کنیم. رفتار با والدین در سنین پیری نیاز به ظرافت و احترام بیشتری دارد. بهطور قاعدهای، با افزایش سن والدین، ممکن است نیازهای جسمی و روحی آنان نیز تغییر کند و این امر میطلبد که فرزندان با صبوری، محبت و احترام بیشتری به آنان رسیدگی کنند. در حقیقت، این دوران فرصت خوبی برای فرزندان است تا محبت و علاقهای که در دوران کودکی از والدین دریافت کردهاند، به آنان بازگردانند. علاوه بر سوره اسراء، در سوره لقمان نیز خداوند میفرماید که ما باید به والدین خود نیکی کنیم و آنها را در دوران پیری و سالخوردگی مورد محبت و حمایت قرار دهیم. این آیه نشان میدهد که دینی بودن در رفتار با خانواده به معنای توجه به نیازها و مشکلات آنان است. تأکید بر نیکی به والدین در قرآن نشاندهنده این است که دین اسلام به روحیه خانوادهمداری و همپیوستگی اجتماعی اهمیت میدهد. از سوی دیگر، در سوره انفال آیه 28، تاکید شده که ثروت و فرزندان ما نمیتوانند ما را از یاد خدا غافل کنند. این بیان به ما میآموزد که حتی در دورانی که زندگی مادی بر ما چیره میشود، نباید از ملاحظات دینی و اخلاقی خود در رابطه با خانواده غافل شویم. به همین دلیل، فرزندان باید همواره توجه ویژهای به خانوادههای خود داشته باشند و در عین حال فردی متدین و مجتهد در زندگی آنان باشند. بر اساس این آیات، میتوان نتیجهگیری کرد که رفتار دینی با خانواده به معنای محبت، احترام و حمایت از آنهاست. این رفتار نهتنها وظیفه شرعی فرزندان است، بلکه یک ضرورت اخلاقی نیز بهشمار میآید. در واقع، سرمایهگذاری بر روی روابط خانوادگی و توجه به نیازهای احساسی و روانی اعضای خانواده میتواند به داشتن یک جامعه سالم و پایدار منجر شود. علاوه بر این، اهمیت نیکی به خانواده تنها محدود به والدین نمیشود. در اسلام، تمام اعضای خانواده، از جمله خواهران، برادران، همسران و حتی فرزندان نیز مستحق رفتار نیکو و احترام هستند. ایجاد یک محیط محبتآمیز در خانواده، نهتنها خود خانواده را تقویت میکند، بلکه بر روی جامعه نیز تأثیر مثبت میگذارد. برای مثال، فرزندان که در محیطی محبتآمیز تربیت میشوند، بیشتر احتمال دارد که بهعنوان بزرگسالان به رفتارهای مثبت و نیکو ادامه دهند. در دنیای امروز، با توجه به تغییرات سریع اجتماعی و فرهنگی، sometimes ممکن است اعضای خانوادهها همدیگر را کمتر ببینند و یا نتوانند به نیازهای یکدیگر توجه کنند. در چنین شرایطی، تأکید بر نیکی و محبت به یکدیگر بیشتر از هر زمان دیگری حیاتی است. اگر هر یک از ما بتوانیم در کنار کار و مشاغل خود، وقتهایی را برای خانوادهمان اختصاص دهیم و از فرصتهای کوچک برای بیان محبت و توجه به یکدیگر استفاده کنیم، میتوانیم برای خانوادهامان محیطی دلپذیر و حمایتگر فراهم آوریم. نهایتاً، رفتار صحیح با خانواده و نیکی به آنها در قرآن کریم بهعنوان یک وظیفه دینی و اخلاقی معرفی شده است. این رفتار نهتنها به بهبود روابط خانوادگی کمک میکند، بلکه به تأسیس یک جامعه سالم و پایدار نیز منجر میشود. در این راستا، همه ما بهعنوان اعضای یک خانواده، باید به تلاش برای نیکی و احسان به یکدیگر ادامه دهیم و هر روز با یادآوری آیات قرآن به عنوان راهنمایی بر رفتار خود، تلاش کنیم که زندگیمان را بر پایه محبت، احترام و همکاری بنا کنیم. این موضوع نهتنها در زندگی شخصیمان، بلکه در شکلگیری یک جامعه اسلامی و انسانی نیز نقش بسزایی دارد.
آیات مرتبط
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًۭا كَرِيمًۭا
و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو.
اسراء : 23
وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ ۚ إِنْ شَكَرْتَ لِي وَلِوَالِدَيْكَ فَأَنَّ عَذَابِي شَدِيدٌ
و ما به انسان وصیت کردیم که به والدینش نیکی کند. اگر شکر مرا و والدینت به جای آوری، پس البته عذاب من سخت است.
لقمان : 14
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَنفَعْكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ يَوْمَ الْفَصْلِ ۖ وَالَّذِينَ هُمْ فِي غَفْلَةٍ مُّكَانُهُمْ وَمَا أَدْرَاكَ مَا يَوْمُ الْفَصْلِ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، اموال و فرزندانتان در روز فصل (قیامت) به شما نفعی نخواهد رسانید.
انفال : 28
داستانی دلنشین
روزی، پسرکی به نام علی در دلش شوق داشت تا مادرش را خوشحال کند. او تصمیم گرفت در سه روز آینده، هر روز به او یک کار خوب انجام دهد؛ از کمک در کار خانه تا یک خوراکی خوشمزه. در روز اول، علی زود از خواب بیدار شد و صبحانه خوشمزهای برای مادرش درست کرد. مادرش بسیار خوشحال شد و از او تشکر کرد. در روز دوم، علی از او خواست تا استراحت کند و خود به فروشگاه رفت تا مواد غذایی تهیه کند. مادرش با تعجب به او نگاه میکرد و هیچ وقت فکر نمیکرد فرزندش اینقدر به او توجه کند. در روز سوم، او یک نامه محبتآمیز برای مادرش نوشت و آن را روی میزش گذاشت. زمانی که مادرش نامه را خواند، اشک شادی در چشمانش نشسته بود. علی درونش احساس آرامش و شادی خاصی میکرد چون میدانست این رفتارها نتیجهاش را در خوشحالی مادرش دیده است.