پاسخ قرآن
در قرآن کریم، ثروت و مال به عنوان یک وسیله امتحان و آزمایش معرفی شده است. این مفهوم نه تنها در متون دینی، بلکه در زندگی روزمره نیز حائز اهمیت است. ثروت، به عنوان یکی از عناصر اصلی کلیه جوامع بشری، میتواند به عنوان یک دعوا و چالش اجتماعی نیز تلقی شود. در این مقاله، به بررسی دیدگاه قرآن در مورد ثروت و مال، اهمیت استفاده صحیح از آن و تأثیر آن بر زندگی انسانها خواهیم پرداخت. در سوره مبارکه بقره آیه 155، خداوند میفرماید: "وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ". این آیه نشان میدهد که خداوند انسانها را با مسائلی چون فقر، گرسنگی و نقصان از اموال آزمایش میکند. ثروت، بنابراین، تنها یک ابزار است و اگر به شیوهای صحیح استفاده نشود، میتواند سبب انحراف از مسیر اصلی زندگی شود. قرآن کریم همچنین به انسانها یادآوری میکند که نباید به ثروت خود مغرور شوند و بخل ورزند. در سوره آلعمران، آیه 185 میخوانیم که "كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ۖ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۚ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ ۚ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ". زندگی دنیا و ثروت آن به عنوان یک متاع زودگذر و غفلتآور معرفی شده است. این نکته حائز اهمیت است که انسانها باید به یاد داشته باشند که در نهایت، آنچه که مهم است، اعمال و نیتهای آنهاست، نه ثروتی که در اختیار دارند. استفاده صحیح و هدفمند از ثروت یکی از آزمونهای بزرگ زندگی محسوب میشود. در واقع، ثروت باید وسیلهای برای تقرب به خداوند و کمک به دیگران باشد، نه منبعی برای دوری از خدا و فخر فروشی. قرآن به ما یادآوری میکند که از ثروت خود برای ایجاد صلح و محبت در جامعه و پرهیز از بخل و کبر استفاده کنیم. امروزه، بسیاری از افراد به دلیل تمرکز بر ثروت مادی دچار غفلت از ارزشهای معنوی و اجتماعی میشوند. این مسئله در جوامع مختلف قابل مشاهده است، به طوری که برخی افراد اصرار دارند ثروت بیشتری جمعآوری کنند بدون اینکه به عواقب و مسئولیتهای اجتماعی آن فکر کنند. از منظر قرآن، ثروت انسان باید به عنوان یک امانت در نظر گرفته شود. امانت به این معنا است که فرد به درستی از این نعمت استفاده کند و آن را در راستای رضایت الهی مصرف نماید. نکته مهم این است که در تمامی مراحل کسب و مصرف ثروت، نیت و انگیزه فرد از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر نیت افراد هدایت به سمت کمک به دیگران و انجام کارهای نیکو باشد، پاداشهای معنوی نعمتهای دنیوی را به دنبال دارد. همچنین قرآن به ما سفارش میکند که در برابر نعمتهای الهی شکرگزار باشیم. در سوره ابراهیم آیه 7 آمده است: "وَإِذْ أَذَكَرْتُمْ نِعْمَتِي عَلَيْكُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ، وَإِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ". این آیه به وضوح بیان میکند که شکرگزاری از نعمتها و استفاده صحیح از آنها موجب افزایش نعمتها خواهد شد. در مقابل، عدم شکرگزاری و غفلت میتواند عواقب ناگواری را به دنبال داشته باشد. به نوعی میتوان گفت که یکی از رسالتهای اصلی انسان در زندگی این است که ثروتش را در راه بهبود وضعیت جامعه و کمک به دیگران صرف کند. این امر نه تنها موجب تقرب به خداوند میشود، بلکه سبب بهبود زندگی اجتماعی و ایجاد فضایی امن و مهربان میگردد. انسانها باید در این راستا از هم سبقت بگیرند و همواره در تلاش باشند تا با کمک به یکدیگر، به رشد و شکوفایی جامعه کمک کنند. در نهایت، میتوان گفت که ثروت در نظر قرآن یک وسیله امتحان است. امتحانی که نشان میدهد چه کسانی روحیه ایثار و فداکاری دارند و چه کسانی دچار کبر و غروراند. پس باید از ثروت خود در راستای خوشبختی دیگران و تقرّب به خداوند استفاده کنیم و بدانیم که مال و ثروت بالاترین ارزش در زندگی نیست، بلکه ارزش حقیقی در اراده و نیت ما نهفته است.
آیات مرتبط
وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ
و یقیناً شما را با چیزی از خوف و گرسنگی و نقص در اموال و جانها و میوهها آزمایش میکنیم و بشارت ده به صابران.
بقره : 155
كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ۖ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۚ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ ۚ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ
هر نفسی طعم مرگ را خواهد چشید و شما فقط در روز قیامت پاداشهای خود را دریافت میکنید. پس کسی که از آتش دور شود و به بهشت وارد شود، حتماً رستگار شده است. و زندگی دنیا جز متاعی فریبنده نیست.
آلعمران : 185
داستانی دلنشین
روزی مردی ثروتمند در کوچهای قدم میزد و متوجه یک کودک گرسنه شد. او با خود گفت: "من ثروتمندتر از آن هستم که به یک کودک کمک کنم!" اما ناگهان یاد آیات قرآن افتاد و تصمیم گرفت از ثروتش به دیگران کمک کند. او نهتنها به آن کودک غذا داد بلکه شروع به ایجاد خیریهای برای کمک به مستمندان کرد. از آن روز به بعد، او نه تنها احساس خوشحالی بیشتری کرد بلکه از ثروتش به بهترین نحو استفاده کرد و به دیگران کمک کرد.