چگونه روحیه مثبت را در کنار تفکر دینی حفظ کنیم؟

حفظ روحیه مثبت در کنار تفکر دینی نه تنها ممکن است، بلکه این دو در آموزه‌های اسلامی و قرآنی به شکلی عمیق و ناگسستنی به هم پیوسته‌اند. دین اسلام، برخلاف تصور برخی، بر مبنای امید، توکل، صبر، شکرگزاری و نگرش سازنده به زندگی بنا شده است. آیات قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم (ص) سرشار از رهنمودهایی هستند که مؤمن را در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات یاری می‌دهند تا روحیه‌ای قوی، آرام و سرشار از امید داشته باشد. تفکر دینی واقعی، فرد را به سوی خوش‌بینی، قناعت و پذیرش حکمت الهی سوق می‌دهد و او را از ناامیدی، ترس و اضطراب بیهوده رها می‌سازد. یکی از مهم‌ترین مفاهیم قرآنی که به حفظ روحیه مثبت کمک می‌کند، «توکل» بر خداوند است. توکل به معنای اعتماد کامل به تدبیر و اراده الهی است. وقتی انسان به این باور برسد که خداوند حکیم، دانا و مهربان است و هیچ امری بدون اذن او واقع نمی‌شود، قلبش آرام می‌گیرد. در سوره طلاق، آیه ۳ می‌خوانیم: «وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ ۚ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا»؛ یعنی «و هر کس بر خدا توکل کند، خدا برای او کافی است؛ قطعاً خدا کار خود را به انجام می‌رساند؛ به راستی خدا برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است.» این آیه به مؤمن اطمینان می‌دهد که اگر کارش را به خدا بسپارد، خداوند بهترین راه را برای او فراهم می‌کند و این باور، اضطراب ناشی از آینده نامعلوم را از بین می‌برد و جای آن را به آرامش و اطمینان می‌دهد. این توکل، به معنای دست کشیدن از تلاش نیست، بلکه تلاش کردن و نتیجه را به خدا سپردن است که خود منجر به کاهش استرس و افزایش تاب‌آوری می‌شود. مفهوم دیگر، «صبر» است. صبر در قرآن نه تنها تحمل سختی‌هاست، بلکه استقامت در راه حق، پایداری در بندگی و خویشتن‌داری در برابر گناهان را نیز شامل می‌شود. در سوره بقره، آیه ۱۵۳ آمده است: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ»؛ یعنی «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از صبر و نماز یاری جویید؛ قطعاً خدا با صابران است.» این آیه نشان می‌دهد که صبر و نماز دو ستون اصلی برای مقابله با مشکلات و حفظ آرامش درونی هستند. نماز، اتصال مستقیم با خالق است و منبع انرژی روحی، و صبر، توانایی مقاومت در برابر فشارها بدون از دست دادن امید و آرامش است. وقتی انسان بداند که خداوند با صابران است، حتی در سخت‌ترین شرایط نیز احساس تنهایی نمی‌کند و به اجر اخروی صبوریش امیدوار می‌شود. «شکرگزاری» (شکر) نیز کلید دیگری برای روحیه مثبت است. قرآن بارها بر اهمیت شکر نعمت‌های الهی تأکید می‌کند. در سوره ابراهیم، آیه ۷ آمده است: «لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ ۖ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ»؛ یعنی «اگر شکرگزاری کنید، قطعاً بر (نعمت‌های) شما می‌افزایم؛ و اگر ناسپاسی کنید، عذاب من بسیار سخت است.» شکرگزاری نه تنها به افزایش نعمت‌ها منجر می‌شود، بلکه ذهنیت فرد را از کمبودها و نداشته‌ها به سمت داشته‌ها و فراوانی تغییر می‌دهد. این تغییر نگاه، بلافاصله حس رضایت و خوش‌بینی را در فرد تقویت می‌کند. زمانی که فرد به جای تمرکز بر مشکلات، به فرصت‌ها و نعمات اطرافش توجه کند، روحیه او به طور طبیعی مثبت‌تر می‌شود. این تمرین ذهنی، به او کمک می‌کند تا زیبایی‌ها و الطاف الهی را در زندگی روزمره ببیند. همچنین، قرآن کریم به‌شدت از «ناامیدی» نهی می‌کند. ناامیدی از گناهان کبیره شمرده شده و نشانه‌ای از عدم شناخت صحیح پروردگار است. در سوره زمر، آیه ۵۳ آمده است: «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَىٰ أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»؛ یعنی «بگو: ای بندگان من که بر خود اسراف کرده‌اید (و گناه بسیاری مرتکب شده‌اید)، از رحمت خدا نومید نشوید؛ قطعاً خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او خود آمرزنده مهربان است.» این آیه یک پیام قوی از امید و رحمت بی‌کران الهی است. حتی در اوج گناه و خطا، درِ توبه و بازگشت به سوی خداوند باز است. این نگرش، نه تنها درباره گناهان، بلکه در مورد شکست‌ها و ناکامی‌های دنیوی نیز صادق است. انسان مؤمن می‌داند که هیچ پایانی مطلق نیست و همیشه راهی برای جبران و بازگشت وجود دارد، و این امید، سوخت روحیه مثبت اوست. علاوه بر این، «ذکر» و یاد خداوند، قلب‌ها را آرام می‌کند. در سوره رعد، آیه ۲۸ می‌خوانیم: «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛ یعنی «آگاه باشید که با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد.» ذکر صرفاً تکرار اوراد نیست، بلکه یادآوری دائمی حضور خداوند در زندگی، قدرت و رحمت او، و وابستگی ما به اوست. این یادآوری مداوم، حس امنیت و آرامش درونی را تقویت می‌کند و به فرد کمک می‌کند تا در میان شلوغی‌های زندگی، مرکز ثقل درونی خود را حفظ کند و از اضطراب و پریشانی دور بماند. تفکر دینی درست، به ما می‌آموزد که مشکلات و سختی‌ها نیز بخشی از سنت الهی برای رشد و آزمایش انسان هستند. هر مشکلی، فرصتی برای رشد، کسب تجربه و نزدیکی بیشتر به خداوند است. این دیدگاه، مشکلات را از تهدید به فرصت تبدیل می‌کند و به انسان توانایی می‌دهد تا با رویکردی سازنده با آن‌ها برخورد کند. این ایمان عمیق، نه تنها مانع از یأس و ناامیدی می‌شود، بلکه زمینه‌ساز رشد و تعالی روحی فرد نیز هست. در نهایت، روحیه مثبت و تفکر دینی نه تنها با هم سازگارند، بلکه مکمل یکدیگرند. تفکر دینی صحیح، پایه‌ای محکم برای خوش‌بینی، تاب‌آوری و امید فراهم می‌کند و روحیه مثبت، تجلی این ایمان در زندگی روزمره است. با تمرین این اصول، فرد می‌تواند به آرامش و شادمانی حقیقی دست یابد که ریشه‌های آن در اعماق قلب و ارتباط با خالق هستی نهفته است.