آیا رضایت به آنچه داریم، نوعی پیشرفت است؟

در آموزه‌های غنی قرآن کریم، مفهوم «رضایت به آنچه داریم» یا همان «قناعت»، جایگاه ویژه‌ای دارد و می‌توان آن را نه تنها یک فضیلت اخلاقی، بلکه نوعی پیشرفت عمیق و پایدار دانست. پیشرفت از دیدگاه قرآن صرفاً به معنای انباشت ثروت، کسب مقام‌های دنیوی، یا دستیابی به فناوری‌های جدید نیست؛ بلکه پیشرفتی است که ابعاد روحی، روانی، اخلاقی و اجتماعی انسان را در بر گیرد و او را به کمال واقعی، که همان قرب الهی است، رهنمون سازد. رضایت به آنچه داریم، در این بستر قرآنی، کلیدی است برای باز کردن قفل آرامش درونی و آزادی از قید و بندهای حرص، طمع و مقایسه‌های بی‌پایان با دیگران. قرآن کریم به کرات بر مفهوم شکرگزاری تأکید می‌کند. در سوره ابراهیم، آیه ۷، خداوند می‌فرماید: «وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ ۖ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ»؛ یعنی «و آنگاه که پروردگارتان اعلام کرد: اگر شکرگزاری کنید، (نعمت خود را) بر شما خواهم افزود؛ و اگر کفران کنید، بی‌شک عذاب من بسیار سخت است.» این آیه به روشنی بیان می‌کند که شکرگزاری، که لازمه اصلی رضایت به داشته‌هاست، نه تنها به حفظ نعمت‌ها کمک می‌کند، بلکه موجب افزایش آن‌ها نیز می‌شود. این افزایش، خود یک نوع پیشرفت است؛ پیشرفتی که هم می‌تواند مادی باشد (افزایش برکات زندگی) و هم معنوی (افزایش بصیرت، آرامش، و رضایت قلبی). کسی که به آنچه دارد راضی است و سپاسگزار است، دایره برکات الهی را بر خود وسیع‌تر می‌بیند و از این رو، در مسیر پیشرفت واقعی قدم برمی‌دارد. یکی از مهم‌ترین ابعاد پیشرفت، سلامت روان و آرامش قلبی است. در دنیای امروز که اضطراب، استرس و نگرانی از نداشته‌ها بسیاری از انسان‌ها را درگیر کرده است، رضایت به آنچه داریم، پناهگاهی امن و قدرتمند فراهم می‌کند. قرآن کریم در سوره رعد، آیه ۲۸ می‌فرماید: «الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛ یعنی «همان کسانی که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. آگاه باشید که با یاد خدا دل‌ها آرام می‌گیرد.» یاد خدا و اعتماد به تقدیر الهی، اساس قناعت و رضایت است. وقتی انسان بداند که رزق و روزی‌اش در دست خداوند است و هر آنچه به او رسیده، حکمتی در آن نهفته، قلبش مطمئن می‌شود و از دغدغه‌های بیهوده رها می‌گردد. این اطمینان قلبی و آرامش درونی، بدون شک اوج پیشرفت در سلامت روان فردی است، زیرا فرد را از دام حرص و چشم‌وهم‌چشمی نجات می‌دهد و او را قادر می‌سازد تا با ذهن و روانی سالم‌تر به سوی اهداف والاتر گام بردارد. پیشرفت واقعی، مستلزم رهایی از بردگی مادیات و تعلقات دنیوی است. رضایت به داشته‌ها، به معنای دست کشیدن از تلاش و آبادانی دنیا نیست، بلکه به معنای نگاه واقع‌بینانه به دنیا و عدم غرق شدن در آن است. قرآن کریم در سوره قصص، آیه ۷۷ می‌فرماید: «وَابْتَغِ فِيمَا آتَاكَ اللَّهُ الدَّارَ الْآخِرَةَ ۖ وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا ۖ وَأَحْسِن كَمَا أَحْسَنَ اللَّهُ إِلَيْكَ ۖ وَلَا تَبْغِ الْفَسَادَ فِي الْأَرْضِ ۖ إِنَّ اللَّهَ لَا يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ»؛ یعنی «و در آنچه خدا به تو داده است، سرای آخرت را طلب کن و بهره‌ات را از دنیا فراموش مکن و نیکی کن همانگونه که خدا به تو نیکی کرده است و در زمین فساد مجوی؛ که خدا مفسدان را دوست ندارد.» این آیه توازن زیبایی بین تلاش برای آخرت و بهره‌مندی مشروع از دنیا برقرار می‌کند. رضایت به آنچه داریم، باعث می‌شود که انسان از حرص و زیاده‌خواهی که منشأ بسیاری از فسادها و بی‌عدالتی‌هاست، دور بماند. وقتی فرد به اندازه نیاز و با سپاسگزاری زندگی می‌کند، کمتر به سمت ظلم و تجاوز به حقوق دیگران سوق پیدا می‌کند. این خود یک پیشرفت اخلاقی و اجتماعی بزرگ است که به ساخت جامعه‌ای عادلانه و مهربان‌تر کمک می‌کند. به علاوه، رضایت و قناعت، انسان را برای پذیرش تقدیر الهی و صبر در برابر مشکلات آماده می‌کند. صبر، همانند شکر، از فضایل بسیار مهم قرآنی است که نتیجه آن پاداش‌های عظیم الهی و رشد معنوی است. زمانی که انسان می‌پذیرد که برخی امور در کنترل او نیستند و با رضایت به مشیت الهی تن می‌دهد، در برابر سختی‌ها مقاوم‌تر می‌شود و این مقاومت، او را به فردی قوی‌تر و با ایمان‌تر تبدیل می‌کند. این تاب‌آوری و قدرت درونی، بی‌شک نوعی پیشرفت در شخصیت و روح انسان است. در جمع‌بندی، می‌توان گفت که رضایت به آنچه داریم از منظر قرآن، یک گام بسیار مهم و اساسی در مسیر پیشرفت حقیقی است. این پیشرفت نه تنها به آرامش فردی و سلامت روان منجر می‌شود، بلکه موجب افزایش برکات مادی و معنوی، تقویت بنیان‌های اخلاقی و اجتماعی، و در نهایت، نزدیک شدن به کمال مطلوب انسانی یعنی رضایت خداوند متعال می‌گردد. بنابراین، بله، رضایت به آنچه داریم، نه تنها نوعی پیشرفت است، بلکه شاید عمیق‌ترین و پایدارترین شکل پیشرفت باشد که ریشه‌های آن در قلب ایمان و شکرگزاری الهی مستحکم می‌شود.