پاسخ قرآن
در قرآن کریم، ثروت و نعمتهای دنیا به عنوان آزمونهایی از جانب خداوند مطرح شدهاند. در سوره بقره آیه 155، خداوند به وضوح بیان میفرماید: "و البته شما را حتماً با چیزی از ترس و گرسنگی و کمبود مال و جان و ثمرات میآزماییم و بشارت ده به صابران." این آیه میتواند به عنوان یک دلیل محکم برای شناخت و درک آزمونهایی که خداوند در زندگیمان قرار میدهد، مطرح شود. موضوعی که در بسیاری از آموزههای دینی و حتی فلسفی نیز به آن پرداخته شده است، این است که ثروت و نعمتها خود نمیتوانند دلیلی بر نزدیکی به خداوند یا نشاندهندهای از لطف او باشند، بلکه خود میتوانند به عنوان آزمایشهایی قوی برای انسانها نسبت به ایمان و صبرشان مورد ارزیابی قرار گیرند. ثروت، به ظاهر میتواند یک نعمت بزرگ به نظر بیاید، اما مطابق با تعالیم دینی، این نعمتها ممکن است انسانها را به سمت خطراتی سوق دهند که با خود به همراه دارند. در سوره آلعمران آیه 14، خداوند به ما یادآور میشود: "زینت مردم در عشق به لذات و زنان و فرزندان و جمع کردن زر و سیم و اسبهای نشانهدار و مزارع است." این آیات به وضوح بیان میکند که ثروت و نعمتهای دنیوی نباید به عنوان اهداف اصلی زندگی انسان انتخاب شوند، بلکه باید به عنوان ابزاری برای آزمایش یک فرد در ایمان و رفتارهای او در قبال دیگران مورد توجه قرار گیرند. اگر انسان به ثروت دست پیدا کند ولی این ثروت به وسیلهای برای سوءاستفاده از قدرت، ظلم به دیگران یا غفلت از عبادت خداوند تبدیل شود، آنگاه ثروت به یک لعنت تبدیل میشود، نه یک نعمت. اینجاست که موضوع اخلاق و صداقت در کسب و کار و ثروت آنقدر مهم میشود. در واقع، ثروت و معیشت باید با نیتهای درست و رفتارهای صادقانه به دست آید تا بتواند نشانهای از لطف و رحمت خداوند و از امتحانات او باشد. نکته مهمتر اینکه انسان باید در برابر نعمتهای دریافتی بسیار متواضع و شکرگزار باشد. شکرگزاری به معنای سپاسگذاری از خداوند برای نعمتهایی است که به انسان عطا شده و به او یادآوری میکند که هیچ چیز از خود او نیست و همه چیز از جانب خداوند است. در فرهنگ اسلامی، شکرگزاری نه تنها باعث افزایش نعمتها میشود، بلکه موجب تقویت ایمان و طرز تفکر مثبت در انسان نیز میگردد. اگرچه انسانها به دنبال کسب ثروت هستند، اما باید توجه داشت که ثروت دنیوی نمیتواند معیار مطمئنی برای نشان دادن لطف خداوند باشد. در واقع، در آیات متعددی در قرآن کریم، خداوند به اهمیت اعمال نیک و نیتهای خالصانه تأکید میکند. از دیدگاه قرآن، پاداش واقعی در آخرت است و ثروت دنیوی تنها یکی از آزمونهایی است که انسانها در این دنیا با آن مواجه میشوند. انسان باید در این آزمونها با صبر و استقامت به پیش رود و همواره در یاد خداوند باشد. توجه به این نکته ضروری است که آزمونها و چالشهای زندگی نباید باعث ناامیدی و عقبنشینی انسان شوند؛ بلکه باید به عنوان فرصتی برای رشد و ارتقاء روحی و معنوی تلقی شوند. در این راستا، انسان میتواند با جستجوی علم، نیکی به دیگران و انجام اعمال خیر و با نیت خالص، به خود و جامعهاش کمک کند. در نهایت، توجه به هدف واقعی زندگی، آن هم که در آموزههای قرآن و سنت پیامبر اسلام مشخص شده، میتواند درک انسان را از ثروت و نعمتها تغییر دهد. به همین دلیل، مهم است که فرد به دنبال ثروت از طرق صحیح و شفاف باشد و هدف اصلی خود را رضایت خداوند قرار دهد. به این ترتیب، ثروت و نعمت میتوانند به یک باری نباشند، بلکه به یک موهبت معنوی مبدل شوند که در تقرب به خداوند و خدمت به دیگران نقش اساسی ایفا کند. زندگی در دنیای مادی و در حین تلاش برای کسب ثروت، فرصت مناسبی است که انسان میتواند با کنار هم گذاشتن تلاشهای خود و توجه به اخلاقیات، به یکی از مهمترین آزمونهای الهی پاسخ مثبت دهد. بدون شک، ایمان، صبر و شکرگزاری از کلیدهای موفقیت در این عرصه هستند و نباید فراموش کرد که زندگی در دنیا فقط یک مرحله از سفر ابدی انسان به سوی حقیقت و خداوند محسوب میشود. در نتیجه، هر نعمت و ثروتی که کسب میشود، باید به عنوان ابزاری برای خدمت به خداوند و دیگران تلقی شود تا مؤمنان با رسیدن به آنها بتوانند در این آزمون فراگیر، پیروز شوند.
آیات مرتبط
وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ
و البته شما را حتماً با چیزی از ترس و گرسنگی و کمبود مال و جان و ثمرات میآزماییم و بشارت ده به صابران.
بقره : 155
زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالأَبْنَاءِ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنَّطَرَةِ من الذهب والفضة، وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْحَرْثِ الْمُزْرَعَةِ.
زیور برای مردم، عشق به لذات و زنان و فرزندان و جمع کردن زر و سیم و اسبهای نشانهدار و مزارع است.
آل عمران : 14
داستانی دلنشین
روزی بود که یک مرد ثروتمند در حال سفر بود و به یک روستا وارد شد. در آنجا، با مردی فقیر دیدار کرد که تنها یک علف در دست داشت. مرد ثروتمند با خود گفت: "چرا این مرد باید چنین زندگی سختی را تحمل کند؟" مرد فقیر در پاسخ گفت: "من زندگی سعادتمندی دارم، زیرا از نعمتهای خدا شکرگزاری میکنم و به هر حال برایم مهم نیست که چه مقدار ثروت دارم. ثروت حقیقی در قلب است، نه در جیب." این کلمات منتج از دل فقیر، به مرد ثروتمند فرصت داد تا درباره ثروت و ارزشهای واقعی فکر کند.