پاسخ قرآن
در قرآن کریم، موضوع کمک به نیازمندان و احسان به دیگران به وضوح مورد تأکید قرار گرفته است. این موضوع نهتنها بر نگرش فردی مسلمانان تأثیر میگذارد، بلکه بر روابط اجتماعی و ارتباطات انسانی نیز تأثیر عمیقی دارد. یکی از آیات کلیدی در این زمینه، آیه 177 سوره بقره است که میفرماید: 'نیست نیکی به این که بر روی صورتهای خود بگویید و بلکه نیکی آن است که کسی ایمان به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران بیاورد و از مالش به نزدیکان و یتیمان و مسکینان و در راه و در سائران و سؤالات کنندگان و برای آزادی بردگان هزینه کند.' این آیه به وضوح نشان میدهد که احسان و کمک به نیازمندان نه تنها یک عمل انسانی و اخلاقی است بلکه در دایره عبادت قرار میگیرد. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف این بحث خواهیم پرداخت، از تأثیرات اجتماعی کمک به نیازمندان گرفته تا آموزههای اسلامی در این زمینه. ابتدا باید اذعان کنیم که در اسلام، کمک به نیازمندان به عنوان یک فریضه معرفی شده است. قرآن کریم و احادیث پیامبر اسلام (ص)، ما را به احسان و نیکوکاری ترغیب میکند. در واقع، ایمان به خداوند و نیکی به دیگران ارتباطی انکارناپذیر دارد. آیات قرآنی متعددی به ما یادآوری میکنند که نیکی شامل تمامی جلوههای زندگی است. در سوره مائده آیه 55، تأکید بر دوستی و مددی از سوی خانواده و افرادی که در سختیها با ما همراه هستند، اهمیت خاصی دارد. این به ما میآموزد که نهتنها در روزهای خوشی، بلکه در روزهای سخت نیز باید به یکدیگر کمک کنیم. در دنیای امروز، که جنگها، فقر و نابرابریهای اقتصادی بیداد میکند، نیاز به همدلی و کمک به دیگران بیش از هر زمان دیگری احساس میشود. وقتی ما به نیازمندان کمک میکنیم، در واقع به نوعی در پی عمل به دستور خداوند هستیم. این عمل نه تنها به نفع دیگران است، بلکه پیوند ما را با خدا و جامعه مستحکم میکند. حضرت علی (ع) نیز میفرمایند: "نیکی با نیازمندان و مسکینان، نشاندهنده شناخت انسان از خداوند است." مسئله نیکوکاری و کمک به نیازمندان، ابعاد مختلفی دارد. اولاً، این عمل به ما حس مسئولیت اجتماعی را القا میکند. ما نهتنها در برابر خود، بلکه در برابر جامعهای که در آن زندگی میکنیم نیز مسئول هستیم. کمک به نیازمندان میتواند موجب تقویت روحیه همبستگی و همدلی در جامعه شود و به ایجاد یک جامعه سالمتر و با نشاطتر کمک کند. دوماً، کمک به نیازمندان و کارهای نیک، از دایره عبادات ما فراتر میرود و یک نوع سرمایهگذاری بر روی آینده ما در زندگی اخروی نیز محسوب میشود. به عقیده مسلمانان، اموال و داراییها امانت الهی هستند و ما باید از آنها به درستی استفاده کنیم. به همین دلیل، در سنت اسلامی، صدقه و کمک به دیگران به عنوان یک نوع سرمایهگذاری در زندگی اخروی ما تلقی میشود. سوماً، با کمک به نیازمندان، آثار مثبت معنوی و اخلاقی بر روی خود ما نیز وجود دارد. این کار میتواند ما را با خودمان آشتی دهد و حس رضایت درونی را برای ما به ارمغان آورد. زمانی که ما به دیگران کمک میکنیم، حس empathy در ما تقویت میشود و این میتواند منجر به افزایش رضایت از زندگی و آرامش روحی و روانی شود. در نهایت، باید به این نکته توجه داشته باشیم که نیازمندیهای بشری فقط شامل فقر مالی نمیشود. ما باید به نیازهای آموزشی، بهداشتی و روانی نیز توجه کنیم و در حد توان خود به آنها کمک کنیم. به عنوان مثال، ما میتوانیم با آموزش مهارتهای جدید، به افراد نیازمند کمک کنیم تا خودشان نیز در آینده توانایی مدیریت زندگی خود را پیدا کنند. در نتیجه، کمک به نیازمندان یک عبادت بزرگ و فریضهای است که باید در زندگی روزمره خود آن را بهعنوان یکی از ارکان اسلام در نظر بگیریم و به آن عمل کنیم. به یاد داشته باشیم که با انجام این کار، ما نه تنها به نیازمندان کمک میکنیم، بلکه به خودمان نیز دستاوردهای معنوی بزرگی را میبخشیم. بنابراین، در نهایت، نیکوکاری و کمک به نیازمندان به عنوان یک عمل انسانی و اسلامی، میتواند به تغییر ساختار اجتماعی و فرهنگی جامعه ما کمک کند و دنیایی بهتر را برای نسلهای آینده فراهم کند.
آیات مرتبط
لَيْسَ الْبِرَّ أَن تُولُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالْمُرْسَلِينَ وَأَعْطَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ.
نیکی آن نیست که روی خود را به سمت مشرق و مغرب کنید، بلکه نیکی این است که به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان داشته باشید و از مال خود به نزدیکان و یتیمان و مسکینان و در راه و سائلان و برای آزاد کردن بردگان بدهید.
بقره : 177
إنما وليكم الله ورسوله والذين آمنوا الذين يقيمون الصلاة ويقيمون الزكاة وهم راكعون.
ولی شما تنها خدا و پیامبر او و کسانی هستند که ایمان آوردهاند و نماز را برپا میدارند و در حال رکوع زکات میدهند.
مائده : 55
داستانی دلنشین
روزی، حسن جوانی بود که در محلهی خود زندگی میکرد. او همیشه در حال کمک به نیازمندان بود و به آنها غذا میداد. یک روز در حالی که در حال توزیع غذا به یتیمان بود، یکی از یتیمها از او پرسید: 'چرا این کار را میکنی؟' حسن به او پاسخ داد: 'چون خداوند از ما خواسته تا به یکدیگر کمک کنیم و این بهترین عبادت است.' یتیم از این صحبتهای حسن بسیار خوشحال شد و وعده داد که او نیز روزی به دیگران کمک خواهد کرد.