پاسخ قرآن
درخواست تغییر از خداوند، نه تنها جایز و بیاشکال است، بلکه یکی از عمیقترین و زیباترین جلوههای ارتباط بنده با خالق خویش محسوب میشود. این عمل نشاندهنده اعتراف به قدرت مطلق الهی، تواضع بنده در برابر عظمت پروردگار، و درک این حقیقت است که هر تغییر و تحولی، چه درونی و چه بیرونی، نهایتاً از منبع فیض الهی نشأت میگیرد. قرآن کریم به وضوح بر اهمیت دعا و درخواست از خداوند تأکید دارد و آن را وسیلهای برای گشایش درهای رحمت و برکت میداند. وقتی انسان از خداوند میخواهد که او را تغییر دهد، در واقع به یک سفر روحانی و درونی گام مینهد که شامل ابعاد مختلفی است. اولین و مهمترین نکته، توکل و اعتماد به قدرت خداوند است. ما به عنوان انسان، محدودیتهایی داریم و گاهی اوقات برای غلبه بر عادات بد، ضعفهای شخصیتی، یا حتی تغییر شرایط دشوار زندگی، به نیرویی فراتر از خود نیاز داریم. در اینجاست که درخواست از خداوند معنا پیدا میکند. قرآن در سوره غافر، آیه 60 میفرماید: "وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ"؛ یعنی "و پروردگار شما فرمود: مرا بخوانید تا شما را پاسخ دهم. به یقین کسانی که از عبادت من تکبر ورزند، خوار و ذلیل وارد جهنم خواهند شد." این آیه یک دعوت صریح و عمومی از جانب خداوند است برای اینکه بندگانش از او بخواهند و او قول استجابت داده است. درخواست تغییر، خود مصداقی از این دعا و عبادت است، چرا که نشاندهنده وابستگی و نیاز به خالق است. اما این تغییر چگونه اتفاق میافتد؟ قرآن کریم در سوره رعد، آیه 11 میفرماید: "إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ"؛ یعنی "همانا خداوند حال هیچ قومی را تغییر نمیدهد مگر اینکه خودشان وضع درونیشان را تغییر دهند." این آیه بسیار عمیق و پرمغز است و یک اصل اساسی در فرآیند تغییر را بیان میکند. این بدان معناست که درخواست از خداوند برای تغییر، نباید به معنای سلب مسئولیت از خود باشد. بلکه این درخواست، خود بخشی از "تغییر درونی" است. وقتی شما از خدا میخواهید که شما را تغییر دهد، این نشاندهنده اراده و میل درونی شما برای بهتر شدن، کنار گذاشتن ضعفها و کسب فضایل است. این یک تصمیم فعالانه است که با دعا تقویت میشود. پس، تغییر از دیدگاه قرآن یک فرآیند دوطرفه است: از یک سو، اراده، تلاش و حرکت از جانب انسان لازم است، و از سوی دیگر، یاری، توفیق و رحمت الهی ضروری است. دعا کردن برای تغییر، نه تنها باعث میشود که خداوند درهای رحمت و یاری خود را به روی ما بگشاید، بلکه در درون خودمان نیز یک حس مسئولیتپذیری و انگیزه برای عمل ایجاد میکند. این دعا، مانند بذری است که در خاک اراده و همت کاشته میشود و با آبیاری توکل و تلاش به ثمر مینشیند. چه نوع تغییراتی را میتوان از خداوند طلب کرد؟ این تغییرات میتواند بسیار متنوع باشند: 1. تغییر در عادات و اخلاق ناپسند: مثلاً، اگر فردی دچار خشم زیاد، حسد، تنبلی، دروغگویی، یا سایر رذایل اخلاقی است، میتواند از خداوند بخواهد که او را در ترک این صفات یاری کند و به جای آن، فضایل اخلاقی مانند صبر، حلم، سخاوت، راستگویی و مهربانی را در او تقویت کند. این درخواست، نشانه خودشناسی و تمایل به پاکسازی درون است. 2. تغییر در مسیر زندگی و هدایت: بسیاری از اوقات، انسان در دوراهیها قرار میگیرد و نیاز به هدایت دارد. درخواست از خداوند برای "ثبات قلب" و "عدم انحراف" پس از هدایت، همانند دعایی که در سوره آل عمران، آیه 8 آمده است: "رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ"؛ یعنی "پروردگارا! دلهای ما را بعد از آنکه ما را هدایت کردی، منحرف مگردان و از نزد خود رحمتی بر ما ببخش؛ زیرا که تو بخشایندهای." این دعا، نشاندهنده عمق نیاز انسان به هدایت مستمر الهی است. 3. تغییر در وضعیت روحی و روانی: بسیاری از مردم با اضطراب، افسردگی، ناامیدی یا ترس دست و پنجه نرم میکنند. درخواست آرامش، صبر، امیدواری و قدرت روحی از خداوند، یکی از بهترین راههای مقابله با این حالات است. قرآن همواره آرامش را در گرو یاد خدا میداند: "أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ" (رعد 13:28)؛ یعنی "آگاه باشید، تنها با یاد خدا دلها آرام میگیرد." 4. تغییر در شرایط بیرونی زندگی: هرچند تأکید اصلی بر تغییر درونی است، اما درخواست تغییر در شرایط زندگی مانند بیماری، فقر، مشکلات خانوادگی یا اجتماعی نیز از خداوند جایز است. البته، این درخواستها نیز باید با تسلیم و رضا به قضای الهی همراه باشد و انسان بداند که حکمت خداوند بر هر چیز مقدم است. در نهایت، این درخواست از خداوند، یک پیوند عمیقتر و مستمر با او ایجاد میکند. وقتی ما از خدا میخواهیم که ما را تغییر دهد، در واقع خود را در مسیر رشد و تکامل قرار میدهیم. این باور که خداوند شنونده و پاسخگو است، به ما امید و انگیزه میدهد که در مسیر بهتر شدن قدم برداریم. این عمل، نه تنها به نفع فرد است، بلکه جامعهای سالمتر و رو به رشد نیز به ارمغان میآورد، چرا که اصلاح هر فرد، گامی در جهت صلاح کل جامعه است. پس با قلبی سرشار از امید و اعتماد، میتوان از پروردگار متعال خواست که ما را به بهترین حال تغییر دهد و در این مسیر، یار و یاور ما باشد.
آیات مرتبط
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
و پروردگار شما فرمود: مرا بخوانید تا شما را پاسخ دهم. به یقین کسانی که از عبادت من تکبر ورزند، خوار و ذلیل وارد جهنم خواهند شد.
غافر : 60
لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ ۗ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ ۚ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ
برای او (انسان) از پیش رو و پشت سر، فرشتگانی است که او را به فرمان خدا حفظ میکنند. به راستی، خداوند حال هیچ قومی را تغییر نمیدهد تا زمانی که خودشان آنچه را در خودشان است تغییر دهند. و هرگاه خداوند برای قومی بدی بخواهد، هیچ بازگردانندهای برای آن نیست، و برای آنان غیر از او هیچ سرپرستی نیست.
رعد : 11
رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنَا وَهَبْ لَنَا مِن لَّدُنكَ رَحْمَةً ۚ إِنَّكَ أَنتَ الْوَهَّابُ
پروردگارا! دلهای ما را بعد از آنکه ما را هدایت کردی، منحرف مگردان و از نزد خود رحمتی بر ما ببخش؛ زیرا که تو بخشایندهای.
آل عمران : 8
داستانی دلنشین
گویند در روزگاری، جوانی بود به نام یزدانبخش که دلی پاک داشت اما گاهی اوقات، خشم بر او چیره میشد و کارهایی میکرد که بعد پشیمان میگشت. او هر شب با خدای خود راز و نیاز میکرد و با خشوع میگفت: "یا رب، این خوی ناپسند را از من بگیر و دلم را به آرامش و حلم بیارای." روزی پیری دانا از او پرسید: "ای یزدانبخش، تو را در دل چه وسوسهای است؟" یزدانبخش داستان خود را گفت. پیر خردمند لبخندی زد و گفت: "ای پسر، چون از خدا میخواهی که تو را تغییر دهد، خود نیز باید به یاری حق برخیز. چون موج خشم برمیخیزد، لب فرو بند و دل به یاد او بسپار. که خداوند به کسانی یاری دهد که خود نیز در راه حق کوشش کنند. این دعا و آن عمل، هر دو بال مرغ سعادتاند." یزدانبخش این سخن را به گوش جان سپرد و از آن پس هرگاه غضب بر او غالب میشد، با یاد خدا و تلاش خود، آن را فرو مینشاند. و دیری نگذشت که صفت حلم در او چنان ریشه دواند که هر کس او را میدید، میگفت: "این مرد، مظهر صبر و آرامش است." بدینسان، درخواست از خدا و همت خویش، او را از حالتی ناپسند به بهترین مرتبت رساند.