پاسخ قرآن
در قرآن کریم، کار و کسب رزق حلال بهعنوان یک عمل مثبت و ارزشمند شناخته میشود. از این رو، اهمیت کار و تلاش در تأمین نیازهای زندگی انسانها به وضوح در آیات قرآن مشهود است. خداوند در سوره جمعه آیه 10 میفرماید: 'فَإِذَا قُدِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ'. این آیه روشن میسازد که پس از انجام نماز، با هدف یاد خدا و دستیابی به فضل و رزق الهی باید در زمین پراکنده شویم. درواقع، این دستور العمل نه تنها به جدیت در کار و تلاش اشاره دارد، بلکه بر اهمیت یاد خداوند و ارتباط مداوم با او نیز تأکید میکند. کار و تلاش در قرآن بهعنوان واجب و ضروری نیست، بلکه بهعنوان یک actividad مثبت و زمینهساز موفقیت و فلاح تلقی میشود. این آیات بهروشنی نشان میدهند که زندگی اجتماعی و اقتصادی انسانها جدای از ارتباط با خداوند نیست و برعکس، این ارتباط به تقویت روحیه انسان در تلاش برای کسب روزی حلال کمک میکند. یکی دیگر از آیات مهم در این زمینه سوره انعام آیه 152 است که میفرماید: 'وَلاَ تَقْرَبُوا أَمْوَالَ الْيَتَامَى إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغُوا أَشُدَّهُمْ ۖ وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ ۚ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا'. در این آیه، خداوند به تأکید بر رعایت انصاف و عدالت در کسب و کار میپردازد و به مسلمانان میآموزد که هرگز نباید به مال یتیمان و کسانی که به نحوی آسیبپذیر هستند ظلم کنند. این نکته بسیار مهم است که در راستای کسب درآمد، انسان همواره باید صداقت و انصاف را در نظر داشته باشد و هرگز از قوانینی که خداوند تعیین کرده است، تخطی نکند. این موضوع بهویژه در زمینه حل و فصل معاملات و تعاملات اقتصادی در جامعه مهم است. اصول اخلاقی و ارزشهای انسانی در دین اسلام باید همواره رعایت شوند و این تأکید بر انصاف و صداقت در کسب و کار، میتواند به جلوگیری از فساد و ناعدالتی در جامعه کمک کند. خداوند حتی به رابطه میان انسانها و همچنین میان انسان و خالقش توجه ویژهای دارد و این پیام برقراری تمتعههای اخلاقی در عرصههای اجتماعی و اقتصادی را به ما منتقل میکند. در سوره بقره آیه 194 نیز خداوند میفرماید: 'وَاَذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامِكُمْ وَلَا تَبْغُوا فِي أَرْضِ الْخِرَابِ'. این آیه یادآور میشود که انسان باید همواره در تمام ایام زندگیاش به یاد خدا باشد و فراموش نکند که در کسوت کار و تلاش برای تأمین نیازهای خود و خانوادهاش، نمیتواند به هر قیمتی برای کسب درآمد روی آورد. این به معنای آن است که انسان باید بهجای جستجوی ثروت به هر قیمتی، به دنبال عبرت و نور الهی باشد و در این راستا تمام تلاشهای خود را انجام دهد. طبق آموزههای قرآن کریم، کار و کسب رزق حلال نه فقط یک مجوز برای ادامه حیات مادی است، بلکه بهعنوان یک عبادت قابل قبول در نظر گرفته میشود. این باور میتواند تأثیر عمیقی بر رفتار انسان داشته باشد و این نکته را برجسته کند که کار و تلاش در راستای تأمین نیازها و بهبود شرایط زندگی، نهتنها یک تکلیف، بلکه عملی پذیرفتهشده و ارزشمند در دین اسلام است. به علاوه، کار مداوم و کسب روزی حلال باعث میشود تا انسان در مسیر تقویت تعهدات اخلاقی و اجتماعی خود گام بردارد. از طریق کسب درآمد حلال، فرد میتواند به نیازهای خانوادهاش پاسخ دهد، به جامعه خدمت کند و به دیگران کمک کند. این موارد نهتنها به رونق اقتصادی کمک میکند، بلکه احساس رضایت و آرامش درونی را نیز به همراه میآورد. افرادی که با نیت پاک و برای تأمین نیازهای خود و خانوادهشان کار میکنند، در واقع در راستای آموزههای دینی خود گام برداشته و در عمل به نوعی دینداری را به جا میآورند. از سویی دیگر، کار معنیدار و تلاش در جهت کسب درآمد حلال میتواند یک رویکرد استراتژیک برای بهبود زندگی اجتماعی و اقتصادی در جوامع اسلامی باشد. در واقع، در این فرایند، کار و زمینهیابیهای اساسی اقتصادی میتواند جامعه را به سمت پیشرفت و توسعه هدایت کند. در نهایت، میتوان گفت که قرآن کریم در بسیاری از آیات خود بر کار و تلاش و همچنین کسب روزی حلال تأکید کرده و تأمین نیازهای مادی و روحی را در هم تنیده میداند. این بدان معناست که نهتنها کار و تلاش برای کسب روزی حلال نباید مورد غفلت قرار گیرد، بلکه بهعنوان یک وظیفه و عبادت ملزم بر مسلمانان احساس میشود. به همین دلیل، انسانهای مسلمان باید با تعیین اولویتهای صحیح و نیتهای خالص، کار و تلاش در کسب روزی حلال را در زندگی خود بهعنوان یک فرمان الهی و اخلاقی مد نظر داشته باشند.
آیات مرتبط
فَإِذَا قُدِيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا لَّعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
پس وقتی نماز تمام شد، در زمین بپراکنید و به دنبال فضل خدا باشید و خدا را بسیار یاد کنید تا رستگار شوید.
جمعه : 10
وَلاَ تَقْرَبُوا أَمْوَالَ الْيَتَامَى إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغُوا أَشُدَّهُمْ ۖ وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ ۚ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا
و به اموال یتیمان نزدیک نشوید مگر به بهترین شیوه تا اینکه به بلوغ برسند و پیمانها را به انصاف انجام دهید، ما هیچکس را جز به اندازه وسعش تکلیف نمیکنیم.
انعام : 152
وَاَذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامِكُمْ وَلَا تَبْغُوا فِي أَرْضِ الْخِرَابِ
و خدا را در ایام خود یاد کنید و در زمین فساد نکنید.
بقره : 194
داستانی دلنشین
روزی مردی سخت کار میکرد تا روزی حلال برای خانوادهاش به دست آورد. او هر روز صبح زود از خواب بیدار میشد و با دل پر از امید و ایمان به موفقیت، به سر کار میرفت. یکی از روزها، در حین کار، به یاد آیات قرآن افتاد که انسان را به کار و تلاش در راستای تأمین نیازهای زندگی鼓励 میکند. او بعد از آن دیگر هیچگاه احساس نکرد که در حال گناه کردن است، بلکه برعکس، این کار را عبادتی میدانست که آیندهاش و خانوادهاش را تأمین میکند.