در مواجهه با اخبار بد، قرآن چه توصیه‌ای می‌کند؟

در دنیای پرهیاهوی امروز که هر لحظه ممکن است با موجی از اخبار ناخوشایند و گاهی حتی دلخراش مواجه شویم، ذهن و روح انسان در معرض آسیب‌های جدی قرار می‌گیرد. قرآن کریم، این کتاب هدایت و نور، راهنمایی‌های عمیق و حکیمانه‌ای را برای رویارویی با چنین شرایطی ارائه می‌دهد که نه تنها به ما کمک می‌کند تا از تلاطم‌های روحی در امان بمانیم، بلکه فرصتی برای رشد و تقرب الهی نیز فراهم می‌آورد. این آموزه‌ها بر ستون‌هایی چون صبر، توکل، تبیین و یادآوری هدفمند بودن آفرینش استوار است. اولین و شاید مهم‌ترین توصیه‌ی قرآن در برابر اخبار بد، پناه بردن به «صبر» و «نماز» است. در سوره بقره، آیه ۱۵۳ می‌خوانیم: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِینَ»؛ یعنی «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از صبر و نماز یاری جویید؛ قطعاً خدا با صابران است.» صبر در اینجا تنها به معنای تحمل منفعلانه نیست، بلکه شامل پایداری در برابر مشکلات، خویشتن‌داری در برابر واکنش‌های عجولانه، و حفظ آرامش درونی است. وقتی خبری بد به گوشمان می‌رسد، طبیعی است که دل‌شوره‌ای سراسر وجودمان را فرا بگیرد، اما قرآن به ما می‌آموزد که این لحظات، بهترین فرصت برای رجوع به قدرت مطلق الهی است. نماز، ستون دین و معراج مؤمن، وسیله‌ای است برای ارتباط مستقیم با خالق هستی و طلب آرامش و قدرت از منبع لایزال آن. با نماز، انسان روح خود را از آشفتگی‌ها می‌رهاند و در پناه رحمت الهی به سکینه‌ای دست می‌یابد که هیچ طوفانی قادر به برهم زدن آن نیست. قرآن همچنین به ما یادآوری می‌کند که تمامی اتفاقات، چه خوب و چه بد، بخشی از آزمایش الهی هستند. در سوره بقره، آیه ۱۵۵ می‌فرماید: «وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ»؛ «و قطعاً شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جان‌ها و محصولات می‌آزماییم؛ و به صابران بشارت بده.» این آیه به ما می‌آموزد که اخبار بد، کمبودها، و ترس‌ها بخشی از این مسیر آزمایش الهی هستند. هدف از این آزمایش‌ها، سنجش ایمان، تقویت روحیه توکل و صبر، و ترفیع درجات معنوی انسان است. فهم این حقیقت که هر مصیبتی، امتحانی از جانب خداوند است، به انسان دیدگاهی متفاوت می‌دهد؛ دیدگاهی که در آن، سختی‌ها نه پایان راه، بلکه سکوی پرتابی به سوی کمال و قرب الهی تلقی می‌شوند. کسانی که در برابر این آزمایش‌ها صبر پیشه می‌کنند، در آیات بعدی (بقره ۱۵۶-۱۵۷) مورد ستایش قرار می‌گیرند و خداوند بر آن‌ها صلوات و رحمت فرستاده و آنان را هدایت‌یافته می‌داند. جمله‌ی «إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ» که در هنگام مصیبت بر زبان می‌آوریم، نه تنها یک اقرار زبانی، بلکه یادآوری عمیق این حقیقت است که ما و هرچه داریم، متعلق به اوست و بازگشتمان نیز به سوی اوست. یکی دیگر از توصیه‌های کلیدی قرآن، عدم از دست دادن امید و ایمان است. در سوره آل عمران، آیه ۱۳۹ می‌خوانیم: «وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِینَ»؛ «و سست نشوید و غمگین نگردید و شما برترید اگر مؤمن باشید.» این آیه، چراغی از امید در دل تاریکی‌های ناامیدی است. وقتی اخبار بد ما را احاطه می‌کنند، وسوسه ناامیدی و ضعف به سراغمان می‌آید. اما قرآن به مؤمنان قوت قلب می‌دهد که با اتکا به ایمانشان، می‌توانند بر هر غمی غلبه کنند و جایگاه برتر را حفظ نمایند. این به معنای انکار واقعیت نیست، بلکه به معنای پذیرش واقعیت با دیدی الهی و باوری عمیق به قدرت و حکمت خداوند است. علاوه بر این، قرآن بر اهمیت «تبیین» و «تحقیق» در مواجهه با اخبار تأکید می‌کند. در سوره حجرات، آیه ۶ آمده است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِن جَاءَکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَیَّنُوا أَن تُصِیبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَىٰ مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِینَ»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، اگر گنهکاری خبری برایتان آورد، تحقیق کنید، مبادا ناآگاهانه به قومی آسیب رسانید و سپس از کرده خود پشیمان شوید.» این آیه به طور خاص به اخباری اشاره دارد که ممکن است از منابع نامطمئن یا مغرضانه سرچشمه گرفته باشند. در عصر اطلاعات کنونی که اخبار نادرست به سرعت منتشر می‌شوند، این توصیه قرآن اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. قبل از هرگونه واکنش یا گسترش خبر، باید صحت آن را بررسی کنیم. این کار نه تنها از آسیب‌های اجتماعی جلوگیری می‌کند، بلکه به ما کمک می‌کند تا در مواجهه با اخبار، آرامش و عقلانیت خود را حفظ کنیم و از اضطراب‌های بی‌مورد که از شایعات و اطلاعات غلط ناشی می‌شوند، در امان بمانیم. در نهایت، قرآن به ما می‌آموزد که همواره به خدا «توکل» کنیم. توکل، فراتر از امید، یعنی اعتماد کامل به تدبیر الهی. وقتی خبری بد می‌شنویم، این توکل به ما آرامش می‌دهد که هیچ چیز از دید خدا پنهان نیست و او خیر و صلاح ما را بهتر از هر کسی می‌داند، حتی اگر در ظاهر آن اتفاق تلخ به نظر برسد. در سوره طلاق، آیه ۳ می‌خوانیم: «وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ»؛ «و هر کس بر خدا توکل کند، او برایش کافی است.» این کلام نورانی، بیمه‌نامه‌ای الهی برای قلب‌های نگران است. به طور خلاصه، قرآن در مواجهه با اخبار بد، راهنمای جامعی است که ما را به صبر، نماز، توکل، عدم ناامیدی، و تحقیق دعوت می‌کند. این آموزه‌ها نه تنها ابزاری برای مدیریت بحران‌های روحی هستند، بلکه مسیری برای رشد معنوی و رسیدن به آرامش پایدار در پرتو حکمت و رحمت الهی محسوب می‌شوند. با به کار بستن این توصیه‌ها، می‌توانیم در دنیایی پر از چالش، قلب‌هایی آرام و روحی مطمئن داشته باشیم.