پاسخ قرآن
مقدمه در دنیای امروز، یکی از مهمترین چالشهایی که انسان با آن مواجه است، برقرار کردن رابطهای صحیح و متوازن با طبیعت است. در این راستا، آموزههای دین اسلام بهویژه قرآن کریم، راهنماییهای ارزندهای در ارتباط با نحوه تعامل انسان با طبیعت ارائه میدهد. قرآن کریم با بیان آیات مختلف، بر اهمیت حفظ محیطزیست و مسئولیتهای انسانی تأکید میکند و نشان میدهد که انسانها نهتنها وابسته به طبیعت هستند، بلکه برای حفظ آن نیز مسئولیت دارند. نظام متوازن طبیعت قرآن کریم بهوضوح رابطه انسان و طبیعت را بهعنوان یک نظام متوازن و متقابل تبیین کرده است. در سوره انعام، آیه 38 بیان میشود: "و تمامی موجودات روی زمین و پرندگان در آسمان، طایفههایی از شما هستند." این آیه نشاندهنده این است که همه موجودات زنده بهصورت زنجیرهای به یکدیگر مرتبطاند و هرکدام نقشی اساسی در پایداری این زنجیره ایفا میکنند. بنابراین، مسئولیت هر انسان این است که نقش خود را در این شبکه طبیعی بهخوبی درک کند و بهصورت آگاهانه در راستای حفظ و مراقبت از محیطزیست گام بردارد. سنجش منابع طبیعی انسان نهتنها باید از منابع طبیعی بهخوبی استفاده کند، بلکه باید در نگهداری آنها نیز تلاش کند. در سوره البقره، آیه 164، خداوند به نشانههای طبیعت اشاره کرده و میفرماید: "در آفرینش آسمانها و زمین و تغییر شب و روز، نشانههایی برای خردمندان است." این آیه تأکید میکند که انسان باید به جلوههای طبیعت بنگرد و از آن عبرت بگیرد. با نگاه عمیقتر به این نشانهها، انسان میتواند از زیباییها و نعمتهای خداوند بهرهمند شود و بهرهبرداری صحیحی از آنها داشته باشد. این هدف زمانی محقق میشود که انسان به روشهایی پایدار و دوستدار محیطزیست توجه کند. دستور به عدم زیادهروی از دیگر آیات قرآنی مربوط به ارتباط انسان و طبیعت میتوان به سوره الاعراف، آیه 31 اشاره کرد که در آن به انسان دستور داده شده است که در مصرف منابع طبیعی زیادهروی نکند و خسیس نباشد. این آیه بر اهمیت تعادل در استفاده از منابع طبیعی تأکید دارد و به انسان یادآوری میکند که باید به مصرف منطقی و معقول از منابع موجود بپردازد. این دستورالعمل نهتنها به حفظ منابع طبیعی کمک میکند، بلکه باعث میشود انسان در زندگی روزمرهاش از اسراف و ضیاع منابع جلوگیری کند. احترام و همکاری با طبیعت با توجه به نکات ذکرشده، رابطه انسان و طبیعت باید بر پایه احترام، همکاری و محافظت از محیطزیست باشد. این رابطه بر مبنای مفهوم "امانتداری" در اسلام استوار است؛ به این معنی که خداوند زمین و تمام موجودات زنده را بهعنوان امانت در اختیار انسان قرار داده است. در نتیجه، انسان موظف است که با رعایت اصول اخلاقی و دینی، به نگهداری و حفاظت از این امانتها پرداخته و نسلهای آینده را از آن محروم نکند. نتیجهگیری در پایان میتوان نتیجه گرفت که آموزههای قرآن کریم ما را به ارتباطی سالم و متوازن با طبیعت دعوت میکند. با در نظر گرفتن مسئولیتهای انسانی و تأکید بر احترام نسبت به منابع طبیعی، میتوان به یک تعامل پایدار و مؤثر با محیطزیست دست یافت. این امر تنها در سایه آگاهی، صداقت و تلاش مستمر برای حفظ منابع طبیعی ممکن است و میتواند راهی برای توسعه پایدار و پیشرفت کشورها بهویژه کشورهای اسلامی باشد. بهواقع، اگر انسانها به این اصول پایبند باشند، میتوانند زندگی مطلوبتری را در کنار طبیعت داشته باشند و از نعمتهای بیپایان الهی بهرهمند شوند.
آیات مرتبط
وَما مِن دَابَّةٍ فِي الأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ مّثْلُكُم ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الكِتَابِ مِن شَيْءٍ ۖ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ
و هیچ جنبندهای در زمین و هیچ پرندهای که با دو بال خود پرواز میکند، نیست، مگر اینکه امتهایی همچون شما هستند. ما در کتاب از هیچ چیزی کوتاهی نکردهایم، سپس به سوی پروردگارشان محشور میشوند.
انعام : 38
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَأَيَاتٍ لِّأُوْلِي الْأَلْبَابِ
در آفرینش آسمانها و زمین و تغییر شب و روز، نشانههایی برای خردمندان است.
بقره : 164
وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
و بخورید و بنوشید و اسراف نکنید که او مسرفان را دوست ندارد.
اعراف : 31
داستانی دلنشین
روزی در یک منطقه طبیعی زیبا، جوانی به نام علی نشسته بود و از زیباییهای طبیعت لذت میبرد. او به یاد آیات قرآن افتاد و فهمید که ما بهعنوان انسانها باید از این موهبتها محافظت کنیم و مسئولیتپذیر باشیم. علی تصمیم گرفت که نه تنها خود از طبیعت بهرهبرداری کند بلکه به آموزش دیگران در خصوص حفظ آن نیز بپردازد و از منابع طبیعی به درستی استفاده کند.