پاسخ قرآن
علم و دانش در قرآن پیشینهای عمیق و بسیار با ارزش دارد. قرآن به عنوان کتاب هدایت، بر اهمیت علم و دانش تأکید کرده و آن را به عنوان ابزاری ضروری برای درک حقیقت و شناخت خدا معرفی کرده است. در متون دینی و به ویژه در قرآن، علم به عنوان یک فضیلت والا و اساسی شناخته میشود که موجب رشد و تعالی انسان میگردد. در این مقاله به بررسی تأکیدات قرآن بر علم و دانش، آثار آن در زندگی فردی و اجتماعی انسان، و همچنین اهمیت آن در جهان معاصر میپردازیم. ## اهمیت علم در قرآن در سوره علق، آیه اول، خداوند به پیامبر اسلام وحی کرد: 'اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ' که به معنی 'خوانو به نام پروردگارت که خلق کرده است' است. این آیه نه تنها به شناخت از طریق خواندن اشاره دارد، بلکه به نوعی دعوت به جستجوی علم و فراگیری آگاهیهای لازم از میسرهای مختلف است. این دعوت یکی از ارکان اصلی در تعلیم و تربیت مسلمانان به شمار میآید. از این رو، نخستین کلمات وحی در قرآن بر علم و خواندن تأکید دارد که نشاندهنده اولویت بالای علم در اسلام است. ## علم و ایمان در سوره مجادله، آیه 11، خداوند میفرماید: 'يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ' این آیه به روشنی نشان میدهد که مرتبه کسانی که علم دارند، بالاتر از دیگران است. در اینجا، علم به عنوان عاملی شناخته میشود که ایمان و تقوا را تقویت میکند و باعث ارتقای شخصیتی انسان میگردد. در واقع، علم و ایمان دو بال پرواز روح انسان هستند که باید در کنار یکدیگر قرار گیرند تا فرد به کمال برسد. ## علم و برتری همچنین در سوره زمر، آیه 9، به فضل علم اشاره شده که: 'أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ، قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ' این آیه نشان میدهد که علم، امر مهمی در زندگی انسانهاست و آنها را از دیگران متمایز میکند. از دیدگاه قرآن، افرادی که علم دارند، درک وسیعتری از زندگی و معانی پشت آن دارند و به همین دلیل، مسئولیت بیشتری در قبال خود و دیگران برعهده دارند. ## گرامیداشت علما قرآن بارها علما را گرامی داشته و به پیروان خود توصیه کرده است که علم را بیاموزند و در زندگی به کار گیرند. در فرهنگ اسلامی، علم آموزی نه تنها یک وظیفه، بلکه یک عبادت به شمار میرود. پیامبر اسلام نیز به این موضوع اشاره کرده است که: 'طلب علم فریضه بر هر مسلمان است.' این باتوجه به این نشان میدهد که اسلام به علم و دانش اهمیتی فراوان بخشیده و به عنوان یک ضرورت اجتماعی و فرهنگی در نظر گرفته است. ## تأثیر علم بر جامعه علم نه تنها بر فرد تأثیر میگذارد، بلکه بر جامعه نیز اثرگذار است. جوامع بر پایه علم و دانش ساخته میشوند و هر جامعهای که در آن علم و دانش ترویج شود، به سمت رشد و تعالی پیش میرود. از سوی دیگر، عدم توجه به علم و دانش منجر به نقصان و انحطاط فرهنگی میگردد. قرآن این واقعیت را به وضوح بیان میکند و مسلمانان را به ترویج و گسترش علم در بین خود ترغیب میکند. ## علم در عصر مدرن امروزه، با افزایش تکنولوژی و دسترسی آسان به اطلاعات، ضرورت علم و دانش در زندگی روزمره بیش از پیش احساس میشود. به رغم این پیشرفتها، چالشهای زیادی در حوزههای مختلف علمی وجود دارد که نیازمند پاسخهای مبتنی بر شواهد و دانش پیشرفته است. به همین دلیل، تأکید قرآن بر علم و دانش نه تنها در دنیای قدیم بلکه در عصر مدرن نیز همچنان معتبر و ضروری است. ### نتیجهگیری در پایان، میتوان گفت که علم و دانش در قرآن جایگاهی والا و ارزشمند دارد. قرآن به عنوان کتاب هدایت، انسانها را به جستجوی علم و دانش پویا میخواند و تأکید میکند که علم، ابزاری لازم برای درک حقیقت و نزدیکی به خداوند است. با توجه به آموزههای اسلامی، تمام مسلمانان باید به تحصیل علم و انتشار آن در جامعه بپردازند و در جهت بهبود زندگی فردی و اجتماعی خود تلاش کنند. در نهایت، علم کلید ورود به دنیای حقیقت و شناخت عمیقتر از هستی است.
آیات مرتبط
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ
بخوان به نام پروردگاری که آفرید.
علق : 1
يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ
خداوند ایمان آورندگان و آنان که علم داده شدهاند را درجات میبخشد.
مجادله : 11
أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ، قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ
آیا کسی که در شبهای تار پیوسته به عبادت و سجود مشغول است و از آخرت میترسد و رحمت پروردگار خود را میجوید، مثل کسی است که علم ندارد؟
زمر : 9
داستانی دلنشین
روزی، عطار در بازار نشسته بود و به مشتریان خود مشغول بود. یکی از مشتریانش به او میگوید: 'علم را جستجو کن، زیرا علم را هیچ چیز از بین نمیبرد و آن در قلب انسان میماند.' عطار به این حرف پسر جوان بسیار توجه میکند و تصمیم میگیرد که به مدارس برود و علم خود را افزایش دهد. او با اشتیاق سراغ کتابها میرود و زندگی خود را به سمت روشنی و آگاهی میبرد.