چرا احساس می‌کنم خدا منتظر تنبیه من است؟

احساس اینکه خداوند منتظر تنبیه شماست، احساسی است که ممکن است در بسیاری از افراد، به ویژه آنهایی که نسبت به اعمال خود وجدان بیدار و حس مسئولیت‌پذیری دارند، ایجاد شود. این حس معمولاً ناشی از گناهان گذشته، قصور در انجام وظایف دینی، یا صرفاً وسوسه‌های شیطانی است که سعی در ناامید کردن انسان از رحمت الهی دارد. اما وقتی به قرآن کریم مراجعه می‌کنیم، تصویری کاملاً متفاوت و بسیار مهربان‌تر از پروردگارمان به ما ارائه می‌شود؛ تصویری که در آن رحمت و مغفرت الهی بر غضب و عقاب پیشی می‌گیرد. خداوند در قرآن، خود را با صفات بی‌شماری معرفی کرده است که بارزترین آنها «الرحمن» و «الرحیم» به معنای «بخشنده و مهربان» است. هر سوره قرآن، به جز یک سوره، با «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز می‌شود که این خود نشانی است از فراگیر بودن رحمت الهی. این تکرار پیامی واضح دارد: رحمت خداوند همه چیز را فرا گرفته و او دوست دارد که به بندگانش رحم کند و آنها را ببخشد. خداوند در آیات متعددی تأکید کرده است که بخشنده‌ی گناهان است، حتی گناهان بزرگ. در سوره زمر، آیه 53 می‌فرماید: «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»؛ بگو: ای بندگان من که بر خود زیاده‌روی کرده‌اید (و گناه مرتکب شده‌اید)، از رحمت خدا ناامید نشوید. قطعاً خدا همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است. این آیه به صراحت بیان می‌کند که ناامیدی از رحمت خداوند، خود گناهی بزرگ است. این آیه نه تنها دعوت به توبه می‌کند، بلکه تضمین می‌کند که خداوند گناهان را می‌بخشد، به شرط اینکه توبه واقعی و از روی پشیمانی و با عزم بر ترک گناه باشد. خداوند به هیچ عنوان منتظر فرصت برای تنبیه بندگانش نیست؛ بلکه او دوست دارد که بندگانش به سوی او بازگردند، توبه کنند و زندگی پاکی را آغاز نمایند. هدف خداوند از فرستادن پیامبران و کتب آسمانی، هدایت انسان‌ها به سوی سعادت و رهایی از گمراهی بوده است، نه به دام انداختن آنها برای تنبیه. گاهی اوقات، احساس ترس از عقاب الهی می‌تواند ناشی از فهم نادرست از مفهوم «قضا و قدر» یا «امتحانات الهی» باشد. خداوند در زندگی انسان‌ها آزمایشاتی قرار می‌دهد که هدف از آنها رشد و تعالی، محک زدن ایمان و صبر، و فرصتی برای بازگشت به مسیر صحیح است، نه صرفاً تنبیه. در سوره بقره، آیه 155 می‌خوانیم: «وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ»؛ و قطعاً شما را با چیزی از ترس و گرسنگی، و کمبود اموال و جان‌ها و محصولات می‌آزماییم؛ و به شکیبایان بشارت ده. این آزمایش‌ها نه تنها تنبیه نیستند، بلکه فرصت‌هایی برای پاک شدن گناهان و افزایش درجات ایمانی هستند. حتی مصیبت‌ها و سختی‌هایی که به انسان می‌رسد، طبق روایات، کفاره گناهان محسوب می‌شوند، مشروط بر اینکه انسان در برابر آنها صبر پیشه کند و به خداوند توکل نماید. وسوسه‌های شیطانی نیز نقش مهمی در ایجاد این احساس ناامیدی و ترس ایفا می‌کنند. شیطان همواره تلاش می‌کند تا انسان را از رحمت خداوند مأیوس کند و او را به ارتکاب گناهان بیشتر یا ترک اعمال نیکو تشویق نماید، با این تصور که دیگر راه بازگشتی نیست و خدا او را نمی‌بخشد. اما مسلمان هوشیار می‌داند که شیطان دشمن آشکار انسان است و باید به خدا پناه برد. در سوره ناس، آیه 4-6 می‌خوانیم: «مِن شَرِّ الْوَسْوَاسِ الْخَنَّاسِ ۙ الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ ۙ مِنَ الْجِنَّةِ وَالنَّاسِ»؛ از شرّ وسوسه‌گر پنهان‌شونده، آن کس که در سینه‌های مردم وسوسه می‌کند، از جن و انسان. بنابراین، باید مراقب این وسوسه‌ها بود و با استغفار، توبه، و افزایش اعمال صالح، این افکار منفی را از خود دور کرد. به جای تمرکز بر ترس از تنبیه، بهتر است بر روی صفات جمال الهی مانند رحمت، مغفرت، عفو، و لطف او متمرکز شویم. خداوند بندگانش را دوست دارد و برای آنها خیر و آسانی می‌خواهد. در سوره بقره، آیه 185 می‌فرماید: «يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ»؛ خداوند برای شما آسانی می‌خواهد و برای شما دشواری نمی‌خواهد. این آیه نشان می‌دهد که اراده الهی بر پایه سهولت و آسایش برای بندگان استوار است، نه سختی و مجازات بدون دلیل. مجازات الهی برای کسانی است که عمداً، آگاهانه، و با سرکشی کامل، از مسیر حق منحرف می‌شوند و در گناهان خود پافشاری می‌کنند، نه برای کسانی که اشتباه می‌کنند و سپس پشیمان شده و به سوی خدا باز می‌گردند. راه حل غلبه بر این احساس، درک عمیق‌تر از رحمت و عدالت الهی است. باید دانست که خداوند عادل است و هرگز به کسی ظلم نمی‌کند؛ او از آنچه در دل‌ها می‌گذرد باخبر است و نیت‌ها را می‌داند. اگر توبه واقعی باشد و انسان تصمیم به اصلاح خود بگیرد، خداوند نه تنها می‌بخشد، بلکه حتی گناهان را به حسنات تبدیل می‌کند. در سوره فرقان، آیه 70 می‌فرماید: «إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَٰئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ ۗ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا»؛ مگر کسی که توبه کند و ایمان آورد و کار شایسته انجام دهد؛ پس آنان کسانی هستند که خداوند بدی‌هایشان را به خوبی‌ها تبدیل می‌کند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان است. بنابراین، به جای ترس، به امید و تلاش برای تقرب به خداوند روی آورید. با توبه، استغفار، انجام اعمال صالح، و اعتماد به رحمت بی‌کران الهی، این احساس ناامیدی و ترس از بین خواهد رفت و آرامش جای آن را خواهد گرفت. خداوند همیشه منتظر بازگشت بندگانش است، نه منتظر تنبیه آنها.