چرا قرآن بر تفکر و تدبر تأکید دارد؟

قرآن کریم به عنوان کتاب هدایت و نور، انسان‌ها را به تفکر و تدبر در آیات خود تشویق می‌کند. این تأکید بر اهمیت و ضرورت تفکر، در آیات متعدد قرآن به وضوح دیده می‌شود. به ویژه در سوره آل عمران، آیه 190 و 191، جایی که خداوند می‌فرماید: 'آیا در آفرینش آسمان‌ها و زمین و تفاوت روز و شب تدبر نمی‌کنند؟' این دعوت به تفکر، ما را به سمت شناخت عمیق‌تر از جهان و زندگی مان سوق می‌دهد و به ما کمک می‌کند تا زوایای زندگی را از منظر جدیدی بنگریم. با تأمل در این آیات، می‌توان به این نتیجه رسید که خداوند انسان را به استفاده از عقل و تفکر دعوت می‌کند تا بتواند به رازهای آفرینش و وجود خود پی ببرد. در دنیای امروز، که اطلاعات در آن به فراوانی وجود دارد و انسان‌ها با یک سیل اطلاعات روبرو هستند، تفکر و تدبر در آیات قرآن می‌تواند به ما کمک کند تا از بین این اطلاعات انبوه، نکات مهم و کلیدی را استخراج کنیم و در زندگی روزمره خود به کار ببریم. در سوره محمد، آیه 24، خداوند می‌فرماید: 'آیا آنها در قرآن تفکر نمی‌کنند؟ آیا بر دل‌هایشان قفل‌هایی است؟' این آیه به ما یادآوری می‌کند که اگر انسان به قرآن و معانی عمیق آن توجه کند، می‌تواند به درک بهتری از مصداق‌ها و قوانین الهی دست یابد. این سؤال که آیا بر دل‌های آنها قفل‌هایی است، به ما نشان می‌دهد که گاهی اوقات خودمان مانع تفکر صحیح می‌شویم و به جای باز کردن درهای علم و حکمت، خود را در محدودیت‌ها و قفل‌های ذهنی گرفتار می‌کنیم. تفکر و تدبر در قرآن نه تنها به ما کمک می‌کند تا به کمالات انسانی و روحانی برسیم، بلکه موجب رشد فکری و روحی ما نیز می‌شود. واقعیت این است که قرآن، به عنوان یک کتاب آسمانی، یک منشور کامل برای زندگانی انسانی است و وقتی ما به سوره مزمل رجوع می‌کنیم، درمی‌یابیم که خداوند بر اهمیت تفکر و تدبر در شب‌های طولانی تأکید می‌کند. شب زمانی است که انسان می‌تواند با سکوت و آرامش درون خود به تفکر پرداخته و به عمق آیات قرآن نزدیک‌تر شود. قرآن همچنین شامل روایات متعددی از پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) است که به تفکر به عنوان راهی به سوی حقیقت و رشد معنوی نگریسته‌اند. در بسیاری از این روایات، ما به ارزش والای عقل و فکر پرداخته شده و تأکید بر این نکته شده است که تفکر یکی از راه‌های نزدیک شدن به خداوند و فهم معانی عمیق قرآن است. از نگاه اسلام، تفکر و تدبر به معنای به کارگیری عقل و فطرت انسانی در جهت شناخت حقیقت و نزدیک شدن به خالق یکتا است. خداوند در آیات متعدد به انسان‌ها این مهم را یادآوری می‌کند که عقل و فکر را به کار گیرند و نسبت به آفرینش و زندگی خویش بیندیشند. لازم به ذکر است که در قرآن، بارها به تجسس و کاوش در آفرینش دعوت شده‌ایم و لذا هر مسلمانی باید در راستای این پیغام الهی نسب به عالم هستی موشکافانه عمل کند. به عنوان مثال، در سوره انبیاء، آیه 30 می‌خوانیم: 'آیا کسانی که کافر شده‌اند، نمی‌دانند که آسمان‌ها و زمین به هم پیوسته بودند، پس ما آنها را جدا کردیم؟' این آیه نیز ما را به تفکر در نظام آفرینش فرا می‌خواند و می‌گوید که دقت در آفرینش می‌تواند منجر به اعتقاد به وجود خداوند و نظام حکیمانه آفرینش شود. در نهایت، می‌توان گفت که تأکید قرآن به تفکر و تدبر نشاندهنده ارزش بسیار بالای عقل و فکر در دین اسلام است. انسانی که از دانش و عقل خود بهره‌برداری کند، نه تنها خواب و خواب آلودگی را از خود دور می‌کند، بلکه به درک عمیق‌تری از زندگی و آفرینش می‌رسد. زندگی پرثمر و باارزش‌تری از آن کسی حاصل می‌شود که در پی فهم آیات قرآن و معانی عمیق آن باشد و با تفکر و تدبر در زندگی خود، به سمت شکوفایی و کمال حرکت کند.