پاسخ قرآن
در قرآن کریم به صراحت بر اهمیت انجام کارهای نیک و احسان تأکید شده است. خداوند در آیه ۲۷ سوره بقره میفرماید: 'إنما المؤمنون إخوة' یعنی مؤمنان همگی برادران یکدیگرند. این آیه به وضوح بر پیوند اجتماعی و نوع دوستی میان مؤمنان اشاره دارد و بیان میکند که انجام کارهای نیک نه تنها باعث تقویت روابط میان انسانها میشود، بلکه یک نوع شناخت و احترام متقابل نیز ایجاد میکند. در واقع، وقتی افراد به یکدیگر نیکی میکنند، احساس نزدیکی و همدلی میان آنها افزوده میشود و این خود یک روحیه مثبت در جامعه شکل میدهد. بنابراین، عمل نیکو میتواند به عنوان یک عامل مؤثر در بهبود روابط انسانی و ایجاد یک جامعه سالم محسوب شود. از سوی دیگر، تاکید بر اینکه ممکن است پاداش کارهای نیک را در این دنیا نگیریم، ما را به تفکر در باب زندگی و نحوه نگرش ما به آن فرا میخواند. در سنت اسلامی، دنیای مادی به عنوان یک امتحان در نظر گرفته میشود. بنابراین، اگر چه ما ممکن است در این دنیا پاداش فوری برای اعمال نیک خود نبینیم، اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که اعمال نیک ما در درازمدت و در دنیای دیگر با پاداشهای بزرگتری همراه خواهد بود. در سوره مومنون آیه ۹، خداوند بیان میکند: 'و بهسراغ کسی نروید که از محسنین است، مگر اینکه برای خدا باشد.' این آیه به ما یادآوری میکند که نیت ما در انجام کارهای نیک باید خالصانه و خالص باشد. در واقع، نیت صحیح و خالصانه ما در انجام نیکی، خود به یک عامل مهم برای ارتقاء جایگاه ما در نزد خداوند تبدیل میشود. در سوره آل عمران آیه ۹۲، خداوند میفرماید: 'لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون' که به روشنی به ما میگوید که نمیتوان به بندگی و نیکی رسید، مگر این که از آنچه دوست داریم انفاق کنیم. این آیه به ما نشان میدهد که اجتناب از خودخواهی و انفاق از آنچه که به آن علاقهمندیم، یکی از شروط اصلی رسیدن به یک زندگی نیکو و روحانی است. مردم ممکن است به دلایل مختلف از انفاق خودداری کنند. برخی ممکن است نگران از دست دادن منابع مالی خود باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است نگران نتیجه نهایی اعمال خود باشند. اما قرآن کریم بر این نکته تأکید دارد که انجام کارهای نیک حتی در بحبوحه سختیها و عدمتشویقهای внешی، باید ادامه یابد. این به معنای پرهیز از وابستگی به نتایج مادی و توجه به نیت و خلوص عمل است. در زندگی روزمره، انجام کارهای نیک میتواند در اشکال مختلفی نمود پیدا کند؛ از کمک به فقرا گرفته تا شاگردی کردن و صبر کردن در برابر سختیها. این کارها نشاندهنده تعهد ما به ارزشهای انسانی و اسلامی است و نوعی پیوند عاطفی و انسانی را میان انسانها ایجاد میکند. در واقع، انجام نیکوکارها میتواند به عنوان یک مسئولیت اجتماعی تلقی شود و در این راستا، هر فردی باید در حد توان خود به انجام کارهای خیر و نیکو کمک کند. این نیکی میتواند شامل انجام کارهای کوچک از قبیل خیرخواهی، کمک به دیگران و حتی لبخند به روی دیگران باشد، که همگی تأثیر مثبتی بر روی جامعه خواهند گذاشت. شایان ذکر است که انجام کارهای نیک تنها محدود به کمک مالی و مادی نیست. ما میتوانیم در زندگی روزمره خود، ارزشهای اخلاقی و انسانی را از طریق رفتارهای نیکو، ادب و احترام به یکدیگر، تقویت کنیم. این اقدامات نه تنها زندگی ما را غنا میبخشند بلکه باعث میشوند تا روحیه همکاری و همدلی در جامعه گسترش یابد. در واقع، ایجاد یک جامعهی نیکوکار و مؤمن نیازمند همکاری و مشارکت تمامی افراد جامعه است. بنابراین، اگرچه ممکن است در زندگی روزمره نتایج فوری و مثبت از کارهای نیک خود نداشته باشیم، اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که این اقدامات در حقیقت سازندهی سکویی برای پاداشهای بزرگتر در آخرت هستند. خداوند وعده داده است که کسانی که در راستای نیکی و احسان حرکت میکنند، جزای خیر دریافت خواهند کرد، خواه در این دنیا و خواه در آن دنیا. بنابراین، در زمانهای دشوار، زمانی که احساس ناامیدی یا یأس میکنیم، باید به یاد داشته باشیم که انجام کارهای نیک تنها به ما خاصیت اجتماعی نمیدهد بلکه امید ما به رحمت الهی را نیز تقویت میکند. در پایان، از آنجا که در سوره آل عمران آیهای به ما دستور داده شده که باید از آنچه که دوست داریم انفاق کنیم، به این نتیجه میرسیم که نیکی کردن باید جزء جدایی ناپذیر از زندگی ما باشد. بایستی در هر شرایطی و با هر امکاناتی که داریم، برای انجام کارهای نیک و احسان تلاش کنیم و از آن به عنوان فرصتی برای رشد روحانی و اخلاقی خود بهرهمند شویم. فراموش نکنیم که نیکی کردن و احسان به دیگران نه فقط وظیفهای دینی و انسانی بلکه نیز یک سرمایهگذاری در آیندهای بهتر برای خود و جامعهمان است.
آیات مرتبط
لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَن آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالْأَنْبِياءِ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ ۚ أُولَـٰئِكَ هُمُ الصَّادِقُونَ.
رستگاری در این نیست که روی خود را به شرق یا غرب نمایید، بلکه رستگار کسی است که به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان داشته باشد و مال خود را با وجود علاقه به آن به خویشاوندان و یتیمان و نیازمندان و مسافران و سؤالات (محسنین) بدهد.
بقره : 177
لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ ۗ وَمَا تُنفِقُوا مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ.
هرگز به رستگاری نخواهید رسید تا از آنچه دوست دارید انفاق کنید. و هر چیز که انفاق کنید، خدا به آن آگاه است.
آل عمران : 92
داستانی دلنشین
روزی مردی به بازار رفت و در حال خریدگارها بود که متوجه یک کودک بیخانمان شد. او بلافاصله مقداری پول به او داد تا غذایی بخورد. مردم اطراف او را به خاطر این عمل خوب ستودند، ولی او با لبخند پاسخ داد که این کار را برای خدا کرده است، نه برای جلب توجه دیگران. پس از مدتی همسایههای او دیدند که خیر او به زندگیشان تأثیر گذاشته و تصمیم گرفتند این کار نیکو را پی بگیرند.