پاسخ قرآن
در قرآن کریم، مفاهیمی اساسی درباره شکرگزاری و تواضع در برابر نعمتها بیان شده است. این مضامین نه تنها عمق معنایی فراوانی دارند بلکه در زندگی روزمره انسانها نقش بسزایی ایفا میکنند. یکی از مفاهیم کلیدی در قرآن این است که غرور به نعمتها میتواند انسان را از مسیر درست دور کند و او را از ویژگیهای یک مؤمن واقعی دور کند. در این مقاله، به تشریح این مضامین و تأثیرات شکرگزاری و تواضع در زندگی پرداخته خواهد شد. غرور به نعمتها یکی از مشکلات اساسی در زندگی انسانهاست. زمانی که یک فرد به خاطر موفقیتها و نعمتهایی که در زندگیاش دارد، بخواهد خود را برتر از دیگران بداند، در واقع در مسیری اشتباه قرار گرفته است. در قرآن کریم، به ویژه در سوره نحل آیه 18، خداوند به بندگانش یادآوری میکند که نعمتها و رحمتهای او بیپایان است و آنها باید شکرگزار باشند. در این آیه، آمده است: "و اگر نعمتهای خدا را شمارش کنید، هرگز قادر به شمارش آن نخواهید بود؛ بهراستی، خداوند بخشنده و مهربان است." این آیه به ما یادآوری میکند که با وجود تمامی نعمتهایی که داریم، هیچگاه نمیتوانیم به تمامی آنها پی ببریم و این باعث میشود تا در برابر خداوند احساس کوچکی و تواضع کنیم. شکرگزاری، به عنوان یکی از پایههای ایمان، نه تنها برای خود فرد بلکه برای جامعه نیز مفید است. هر گاه انسان به یاد میآورد که نعمتهایش از کجا به او رسیده، در مییابد که باید به جای کفران نعمت، شکرگزار باشد. در واقع، شکرگزاری روحیه افراد را تقویت میکند و باعث اتحاد و همبستگی در جامعه میشود. وقتی انسانها شکرگزار باشند، نسبت به یکدیگر نیز رفتار بهتری خواهند داشت و این موضوع میتواند باعث کاهش رنجها و افزایش محبت و اعتماد در جامعه گردد. از سوی دیگر، تواضع در برابر خداوند نیز یکی دیگر از اصول اساسی ایمان است. در سوره زمر آیه 67، به این نکته پرداخته شده است که روز قیامت، انسانها به قدرت و عظمت خداوند پی خواهند برد و درمییابند که تمامی نعمتها از اوست و باید در برابر او خضوع کنند. به همین دلیل، تواضع در برابر نعمتها نه تنها به معنای فروتنی در برابر دیگران است، بلکه همچنین بیانگر خضوع در برابر خداوند متعال است. این خضوع سبب میشود فرد از خودمحوری و غرور دوری کند و در جستجوی رضایت خداوند باشد. شکرگزاری و تواضع در واقع دو بال پرندهای هستند که انسان را به سوی تعالی و کمال هدایت میکنند. اگر فردی بتواند بهدرستی شکرگزار باشد و در برابر نعمتهای خداوند تواضع کند، میتواند به موفقیتهای بیشتری در زندگی شخصی و اجتماعی دست یابد. به دلیل اینکه این دو رفتار از انسان موجودی بهتر و کارآمدتر میسازد، میتوان گفت که شکرگزاری و تواضع این استعداد را در افراد ایجاد میکند که نه تنها به خود بلکه به دیگران نیز سود برسانند. بدین ترتیب، مفهوم واقعی عبادت در زندگی انسان نیز جلوهگر میشود. از جنبهی دیگر، شکرگزاری میتواند به انسان در شناخت بهتر نعمتهای زندگی کمک کند. زمانی که فرد به جای غرور نسبت به نعمتهایش، شکرگزار باشد، به آنچه در زندگیاش دارد، با نگاهی متفاوت نگاه میکند. او درمییابد که همه چیز برایش امر طبیعی نیست و باید بابت هر چیز کوچک و بزرگی که در زندگی دارد، شکرگزار باشد. این نوع تفکر، فرد را به سمت مثبتاندیشی و امیدواری سوق میدهد و به افزایش کیفیت زندگی او کمک میکند. شکرگزاری همچنین به فرد این امکان را میدهد که در ناملایمات و مشکلات زندگی، روحیهاش را حفظ کند. زمانی که انسان به تمامی نعمتهایی که در زندگیاش دارد، توجه کند، بهراحتی میتواند با چالشها روبهرو شود و احساس نارضایتی کمتری کند. به همین دلیل، روحیه شکرگزاری میتواند به عنوان یک آنتیدوت برای غم و ناامیدی عمل کند و فرد را به درک خوشبینی و امید نسبت به آینده هدایت کند. در نهایت، میتوان گفت که در قرآن کریم، علاوه بر تأکید بر شکرگزاری و تواضع، دعوت به شناخت و درک درست نعمتها نیز وجود دارد. انسان باید همواره به یاد داشته باشد که تمامی نعمتها از منبعی پاک و بینهایت سرچشمه میگیرد و این خود عاملی است برای ایجاد محبت و دوستی میان انسانها و نزدیکتر شدن به خداوند. در دنیای امروز، زمانی که بسیاری از مردم به دنبال موفقیتهای مادی و ظاهری هستند، بازخوانی این مضامین به انسانها کمک خواهد کرد تا باکیفیتتر زندگی کنند و در پی ایجاد تحول و رشد در درون خود باشند. در نتیجه، ارتقاء روحیه شکرگزاری و تواضع میتواند انسان را از افتادن در دام غرور نجات دهد و با نزدیکتر شدن به خداوند، درک بهتری از نعمتهای زندگی پیدا کند. این اصول نهتنها به فرد کمک میکند که زندگی بهتری را تجربه کند، بلکه به او امکان میدهد تا در ساختن جامعهای بهتر و انسانیتر نیز سهیم باشد. در نهایت، شکرگزاری و تواضع بخشی از مسیر حقیقی و هدف اصلی زندگی مؤمنانه ماست.
آیات مرتبط
وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ اللّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ
و اگر نعمتهای خدا را شمارش کنید، هرگز قادر به شمارش آن نخواهید بود؛ بهراستی، خداوند بخشنده و مهربان است.
نحل : 18
وَإِذَا ذُكِرَ اللّهُ وَحْدَهُ اشْمَأَزَّتْ قُلُوبُ الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَإِذَا ذُكِرَ الَّذِينَ مِن دُونِهِ خَرَّوا سُجَّدًا وَرَأُوا وَلَذَاذَةَ ذَلِكَ
و هنگامی که خداوند تنها یاد شود، دلهای کسانی که به آخرت ایمان ندارند، بیزار میشود و هنگامی که غیر او یاد شود، به خاک میافتند.
زمر : 67
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی به نام محمد در فکر غنایم و داراییهای خود بود. او همیشه به این فکر میکرد که چه مقدار ثروت دارد و چطور این ثروت را به دیگران نشان دهد. اما یک روز، به یاد آیهای از قرآن افتاد که میفرمود: "اگر نعمتهای مرا بشماری، قادر نخواهی بود آنها را بشماری." از آن روز به بعد، تلاش کرد که در شکرگزاری به خداوند پیشی بگیرد و از غرور نسبت به داراییهایش خودداری کند. این تغییر در نگرش او باعث شد که نه تنها به آرامش درونی بیشتری دست یابد، بلکه روابط بهتری نیز با خانواده و دوستانش برقرار کند.