پاسخ قرآن
در قرآن کریم، توجه به واجبات و انجام آنها بهعنوان یک اصل اساسی و بنیادی مطرح شده است. واژه «واجب» به اعمالی اطلاق میشود که بر هر مسلمان واجب است آنها را انجام دهد و تخلف از آنها باعث نافرمانی از دستورات الهی میشود. در مقابل، مستحبات به اعمالی اطلاق میشود که انجام آنها فضیلت دارد، ولی ترک آنها بهعنوان گناه شناخته نمیشود. در واقع، مستحبات به عنوان افزونهای بر واجبات و به منظور تقویت روحیه و نزدیکی به خداوند توصیه میشوند. اما این نکته حائز اهمیت است که قرآن کریم از مسلمانان میخواهد که به واجبات اهمیت بیشتری دهند و این خود نشاندهنده جایگاه و نقش مهم واجبات در زندگی روزمره مسلمانان است. از آنجا که قرآن کریم، برادر بزرگتر مسلمانان است، اهمیت واجبات بهویژه در آیات متعدد این کتاب الهی یادآوری شده است. در سوره البقره آیه 177، خداوند متعال به حقوق انسانها و خداوند اشاره میکند و تأکید میکند که راستگویی و انجام واجبات از صفات مومنان است. واژه «مومن» خود مؤید این است که افرادی که به پروردگار خویش ایمان دارند، باید به عمل به واجبات و فراموش نکردن آنها پایبند باشند. به همین دلیل، افرادی که نسبت به واجبات حساسیت دارند، به معنای حقیقی، بندگان خداوند را تشکیل میدهند. علاوه بر این، در سوره توبه آیه 71، خداوند به مومنان اشاره میکند و بیان میدارد که مومنان واقعی کسانی هستند که به یکدیگر امر به معروف میکنند و از کارهای ناپسند نهی مینمایند. این آیه به وضوح نشاندهنده این است که باید به واجبات اهمیت بیشتری داده شود و بر اهمیت ارتباط مسلمانان با یکدیگر و همچنین حمایت از یکدیگر در عمل به واجبات تأکید دارد. در واقع، این امر موجب همبستگی و اتحاد بیشتر مسلمانان میشود و در نتیجه به رشد و کمال جامعه کمک میکند. یکی از مهمترین واجبات در دین اسلام، نمازهای روزانه هستند. نماز نشاندهنده پیوند انسان با خداوند است و به عنوان یکی از ارکان دین شناخته میشود. انجام نماز نه تنها یک عمل فیزیکی است، بلکه روح و روان فرد را نیز تقویت میکند. نماز فرصتی است برای در ارتباط بودن با خداوند و تدبر در آیات الهی. افراد با اقامه نماز میتوانند به خود یادآوری کنند که در زندگی به کدام جهات باید بیشتر توجه کنند و چه اقداماتی باید در راستای واجبات انجام دهند. علاوه بر نماز، دیگر واجبات مانند زکات، روزه و حج نیز وجود دارد که هر یک به طریقی به برقراری عدالت اجتماعی و تقویت روحیه تعاون در میان مسلمانان کمک میکند. زکات به عنوان یکی از واجبات مالی، نشاندهنده مسئولیت انسانها در قبال سایر افراد جامعه است. با پرداخت زکات، افراد میتوانند به رفع فقر و نابرابری در جامعه کمک کنند. این عمل نه تنها با دستور الهی مطابقت دارد، بلکه خود به معنای واقعی سمبلی از همبستگی و کمک به دیگران به شمار میآید. به همین ترتیب، روزه در ماه مبارک رمضان نیز یک واجب است که به مسلمانان یادآوری میکند که در زندگی روزمره باید به نیازمندان توجه بیشتری داشته باشند. روزه بهعنوان یک عمل عبادی، مسلمانان را به تجربه ای از مشکلات و دردهای دیگران آشنا میکند و آنها را به همدلی با دیگران دعوت مینماید. در نهایت، واجبات در دین اسلام بهعنوان عنصری محوری و اساسی در زندگی مسلمانان شناخته شده و انجام آنها نقش حیاتی در شکلگیری جامعهّای سالم دارد. در دنیای امروز، که ناشی از تغییرات و دشواریهای فراوان در زندگی انسانها است، توجه به واجبات میتواند به عنوان یک راهنمای مهم در زندگی عمل کند. با عمل به واجبات، انسانها میتوانند مسیر زندگی خود را به سمت کمال و موفقیت هدایت نمایند و در نتیجه به تحکیم شعارهای اسلامی و وحدت در جامعه کمک کنند. بنابراین، دعوت به توجه به واجبات و عمل به آنها بهعنوان نخستین گام در تقویت ایمان و تحقق برنامههای اجتماعی نیازمند است.
آیات مرتبط
لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ الْيَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَوٰةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُو۟لَـٰئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُو۟لَـٰئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ
نیکی آن نیست که روی خود را به سمت مشرق و مغرب کنید، بلکه نیکی به ایمان به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران است و مالی را به خاطر محبت خود به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و وابستگان و سائلان و برای آزادی بندگان بدهید و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و به عهد خود پایبند باشید و در سختی و خوشی صبر کنید؛ و اینها هستند که راست میگویند و اینها هستند که تقوی پیشهاند.
بقره : 177
وَالمُؤْمِنُونَ وَالمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۖ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُقْتُونَ الزَّكَاةَ وَيُطِيعُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ۚ أُو۟لَـٰئِكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
مومن مردان و زنان، یکدیگر ولی یکدیگرند؛ به معروف امر میکنند و از منکر نهی مینمایند و نماز را برپا میدارند و زکات را میدهند و خدا و رسولش را اطاعت میکنند. اینهاست که خدا آنان را رحمت میکند. همانا خداوند توانا و حکیم است.
توبه : 71
داستانی دلنشین
یک روز، علی تصمیم گرفت تا به یک سفر معنوی برود. او در مسیرش به یک عالم بزرگ برخورد. استاد به او گفت: "علی جان، در زندگیات همیشه واجبات را در اولویت قرار بده و مستحبات را به عنوان عمل نیک دنبال کن. واجبات پایههای ایمان تو هستند و باید با دقت و توجه انجام شوند." علی از این نصیحت بهرهمند شد و تلاش کرد تا به واجباتش بیشتر توجه کند. او بعدها متوجه شد که با انجام واجبات، آرامش و برکت بیشتری در زندگیاش پیدا کرده است.