پاسخ قرآن
هدایت و ضلالت در قرآن: اراده الهی و آزادی انتخاب انسان قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، در بسیاری از آیات خود به مسأله هدایت و ضلالت پرداخته و اهمیت اراده و مشیت خداوند را در این زمینه مورد تأکید قرار داده است. این موضوع نشاندهندهی رابطه عمیق بین علم و حکمت الهی و رفتار انسانهاست. در این مقاله، سعی داریم به بررسی ابعاد مختلف هدایت و ضلالت در قرآن بپردازیم و از طریق تفکر در آیات مختلف، به درک بهتری از این مقوله برسیم. هدایت به اراده و مشیت خداوند در قرآن کریم، تصریح شده است که هدایت به دست خداوند است. در سوره بقره، آیه 261، خداوند میفرماید: "خداوند هر که را بخواهد میهدایت کند". این آیه نشان میدهد که هدایت نه تنها وابسته به خواست الهی است، بلکه در ارتباط با علم و مصلحت او نیز قرار دارد. انسانها در این دنیا با آزادی اراده و انتخابهای خود مواجه هستند، اما در نهایت، هدایت و ضلالت به مشیت خداوند بستگی دارد. آزادی اراده انسان با وجود اینکه هدایت به اراده خدا وابسته است، قرآن کریم تأکید میکند که انسانها نیز آزادی اراده دارند. انسانها میتوانند بر اساس فطرت و رفتار خود انتخابهایی انجام دهند. این آزادی اراده به انسانها این امکان را میدهد تا در انتخابهای خود، به سوی هدایت یا ضلالت حرکت کنند. در واقع، خداوند به انسانها قدرت انتخاب داده و آنها را بر اساس اعمال خود به سوی یکی از دو مسیر هدایت یا ضلالت هدایت میکند. در سوره اعراف، آیه 178 آمده است: "و هر که را خدا بخواهد وعده خوبی به او میدهد، و هر که را بخواهد به عذاب خود دچار میکند". این آیه نشاندهندهی مسئولیت انسان در قبال انتخابهای خود است. آنچه در این آیه به وضوح قابل استنظار است، این است که رفتار انسانها تعیینکنندهی سرنوشت آنها در آخرت خواهد بود. آزمون الهی و وجود اختلاف قرآن همچنین به وجود اختلافات در میان انسانها اشاره میکند که این مسأله نیز بخشی از آزمون الهی است. در سوره مائده، آیه 41، خداوند میفرماید: "و اگر خداوند بخواهد، میتوانست شما را یک امت واحد قرار دهد، اما او میخواهد شما را در آنچه به شما داده، بیازماید". این آیه نشان میدهد که خداوند با نیت آزمایش، انسانها را در شرایط مختلف قرار داده تا ظرفیت و قابلیت آنها را در انتخابهای صحیح بسنجند. اختلاف در عقاید و رفتارهای انسانها به معنای دوری از خداوند نیست، بلکه میتواند نیت الهی باشد که خالق جهان به انسانها داده است. هدایت به معنای تسلط بر اختیار هدایت الهی به معنای تسلط بر اختیار و اراده وجود ندارد. بلکه خداوند با دادن آزادی اراده به انسانها، آنها را به انتخابهایی هدایت میکند که بر اساس قواعد الهی و فطرت انسانی قرار دارند. به عبارت دیگر، در حالی که خداوند به انسانها آزادی انتخاب میدهد، ولی به نحو خود در هدایت بعضی از آنها مؤثر است. این نشاندهندهی جمعکردن قدرت اراده و هدایت الهی در یک نظام بزرگتر است که در آن انسانها برای رسیدن به کمال الهی قادر به انتخابهای معنادار هستند. هدایت و ضلالت به عنوان نشانههای حکمت الهی هدایت و ضلالت از نشانههای قدرت و حکمت الهی در قرآنی است. این دو مفهوم به نوعی مکمل یکدیگر هستند. وجود ضلالت و نداشتن هدایت برای برخی افراد، به این معنا نیست که خداوند از آنها دور شده است. بلکه این وضعیت ممکن است نتیجه انتخابهای خود انسانها باشد. در واقع، ضلالت نه تنها نشاندهندهی حرکات انسانی است بلکه بخشی از جریان امتحان انسانی در این دنیا است. این بدین معناست که خداوند با حکمت و علم بیپایان خود، هر شخص را بر اساس رفتار و انتخابهایش هدایت میکند. نتیجهگیری بهطور کلی، مسأله هدایت و ضلالت در قرآن میان اراده الهی و انتخابهای انسانی، ارتباطی مستقیم و عمیق دارد. خداوند به انسانها آزادی اراده داده و آنها را به انتخابهای خوب یا بد دعوت میکند. همچنین زندگی انسانها به منزلهی یک آزمون الهی است که در آن نیت خداوند و انتخابهای انسانها به طور همزمان بررسی میشود. در نهایت، هدایت و ضلالت نمایانگر قدرت، حکمت و علم الهی است که برای انسانها مسیر را مشخص میکند. بنابراین، انسانها باید به انتخابهای خود توجه کنند و با پیروی از فطرت الهی، در مسیر هدایت قدم بردارند.
آیات مرتبط
خداوند هر که را بخواهد میهدایت کند
خداوند هر که را بخواهد میهدایت کند.
بقره : 261
ومن يضلل الله فلا هادي له
و هر که را خدا بخواهد گمراه کند، برای او راهنمایی نیست.
اعراف : 178
ولو شاء الله لجعلكم أمة واحدة
و اگر خداوند میخواست، میتوانست شما را یک امت واحد قرار دهد.
مائده : 41
داستانی دلنشین
روزی مردی با عقاید متفاوت به یک عارف مراجعه کرد و از او پرسید: "چرا برخی از انسانها هدایت نمیشوند؟" عارف با لبخند پاسخ داد: "فرزندم، خداوند به هر کس آزادی اراده داده است. بسیاری از انسانها خودشان انتخاب میکنند که در مسیر کدامین راه قدم بگذارند. شخصی که خود را برای هدایتی آماده نکرده است، ممکن است از هدایت بیبهره بماند. بنابراین همواره باید در جستجوی حقیقت باشیم و قلب خود را به سمت الهی باز کنیم."