پاسخ قرآن
در قرآن کریم، انسان به عنوان اشرف مخلوقات معرفی شده است. این تاکید بر مقام والای انسان در آفرینش و مسئولیتهای ناشی از آن به وضوح در آیات مختلف قرآن به چشم میخورد. بهویژه در سوره اسراء آیه 70، خداوند متعال میفرماید: "وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا". این آیه به روشنی نشان میدهد که انسان مورد کرامت و شان خاصی قرار گرفته و به همین دلیل، از مسئولیتهای سنگینی نیز برخوردار است. ### مفهوم کرامت انسانی در آیات قرآن کرامت انسانی به معنای ارزش و حیثیت ویژهای است که خداوند به انسان اعطا کرده است. واژه "کرامت" در زبان عربی به معنای احترام، حرمت و عظمتی است که به یک موجود بخشیده میشود. در واقع، در این آیه به دیگر مخلوقات اشاره دارد که انسان به واسطه ویژگیهای خاص خود برتر از آنهاست. این مقام والا در کنار مسئولیتهای انسان، او را ملزم به رعایت اصول اخلاقی و انسانی میکند. ### عقل، شعور و قدرت انتخاب انسان به عقل و شعور مجهز است که از او موجودی متمایز نسبت به سایر موجودات میسازد. توانایی تفکر و تجزیه و تحلیل یکی از بزرگترین نعمتهایی است که خداوند به انسان هدیه داده است. با وجود این ویژگی، انسان قادر است به خوبیها و بدیها پی ببرد و از بین آنها انتخاب کند. در حقیقت، این انتخابها نشاندهنده نزدیکی او به خداوند و مسئولیتهای او در قبال موجودات دیگر است. نقش عقل در زندگی انسان به گونهای است که وی را از پیروی کورکورانه مصون نگه میدارد و به او این توانایی را میدهد که در مسیر درست حرکت کند. به عبارت دیگر، انسان با استناد به عقل خود میتواند تصمیمات صحیحی بگیرد و با توکل به خداوند، در راستای کسب فضائل حرکت کند. ### انسان و عبادت یکی دیگر از ابعاد مهم وجود انسان در قرآن، اشاره به خلقت وی برای عبادت است. خداوند در آفرینش انسان هدفی والا دارد و آن عبادت و بندگی است. در سوره ذاریات آیه 56، خداوند میفرماید: "وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونَ". این آیه بر اهمیت عبادت و بندگی انسان در برابر خداوند تاکید میکند؛ چرا که انسان با عبادت و شناخت پروردگار به درک عمیقتری از وجود خود و مقامش در میان مخلوقات خواهد رسید. ### مسئولیت و اثرگذاری انسان با توجه به مقام والای انسان در آفرینش، مسئولیتهای زیادی نیز بر عهده او قرار دارد. انسان باید از ظرفیتهای خود به درستی استفاده کند و به نوعی در زندگی خود، نشانههایی از کرامت و ارزش انسانی را به نمایش بگذارد. امروزه چالشهای زیادی در حیات اجتماعی و فردی انسان به وجود آمده است که نیازمند توجه و دقت بیشتری است. در این راستا، هر انسان باید در برابر خود و دیگران مسئول باشد و با عمل به اصول اخلاقی و انسانی، در راستای بهبود شرایط زندگی خود و دیگران فعالیت کند. ### برخورداری از نعمت عقل و آگاهی عقل و آگاهی، دو نعمت بزرگ از جانب خداوند هستند که انسان را قادر میسازند تا در جستجوی حقیقت و فضیلت باشد. انسان با استفاده از عقل و آگاهی، میتواند به درک عمیقتری از دین و مفاهیم آن بپردازد و به بندگی واقعی خداوند نائل آید. این درک عمیق، نه تنها زندگی فرد را تحت تأثیر قرار میدهد، بلکه به بهبود وضعیت اجتماعی نیز کمک میکند. ### نتیجهگیری در نهایت، انسان به عنوان اشرف مخلوقات در قرآن کریم، مسئولیتهای سنگینی بر عهده دارد. از یکسو، خداوند با اعطای نعمت عقل و شعور، او را به مقام والایی رسانده و از سوی دیگر، با تأکید بر عبادت و بندگی به او یادآوری میکند که در زندگی خود باید به دنبال فضیلت باشد. این تعادل میان کرامت انسانی و مسئولیتهای ناشی از آن، باید همواره مورد توجه قرار گیرد. به این معنا که انسان باید در تلاش باشد تا از استعدادهای خود به بهترین نحو استفاده کند و در برابر خداوند و دیگر مخلوقات، به عنوان موجودی با کرامت و ارزشمند عمل نماید.
آیات مرتبط
وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا
و قطعاً، ما بنی آدم را مورد کرامت قرار دادیم و آنان را در زمین و در دریا حمل کردیم و از چیزهای پاکیزه روزی آنها دادیم و آنان را بر بسیاری از خلق خود برتری دادیم.
اسراء : 70
داستانی دلنشین
روزی انسانی در دل جنگل به دنبال دانش و حکمتی بود. او با یک عالم برخورد کرد و از او پرسید: 'چه چیزی باعث میشود انسان اشرف مخلوقات باشد؟' عالم با لبخندی پاسخ داد: 'انسان به واسطه عقل و ارادهای که دارد، میتواند راههای درست را انتخاب کند و به سمت خدا برود. این ویژگی او را از سایر مخلوقات متمایز میکند.' این سخنان در دل انسان جا گرفت و او تصمیم گرفت از این نعمت به درستی استفاده کند و به دیگران نیز یاد دهد.