پاسخ قرآن
مقدمه قرآن کریم، کتاب مقدس مسلمانان، منبع عظیم و ریشهدار احکام الهی و راهنمای زندگی انسانهاست. یکی از مسائل مهمی که در این کتاب آسمانی مورد تأکید قرار گرفته، کمک به مسکین و فقیر است. در اسلام، کمک به نیازمندان نه تنها یک عمل خیرخواهانه به حساب میآید، بلکه به عنوان یک مسؤولیت اجتماعی و دینی بر عهده مسلمانان گذاشته شده است. این موضوع از آیات متعددی در قرآن کریم نمایان است که در این مقاله به بررسی آن میپردازیم. کمک به مسکین و فقیر در قرآن سوره بقره، به عنوان یکی از سورههای مهم قرآن، تأکید زیادی بر مسأله انفاق و کمک به نیازمندان دارد. در آیه 177 این سوره، خداوند مؤمنان را به برپایی نماز و دادن زکات دعوت میکند و همچنین به آنان دستور میدهد تا به کسانی که ناتوان و در مشکلات مالی قرار دارند، کمک کنند. این آیه به وضوح نشان میدهد که ایمان به خدا و قیامت تنها در کنار عمل نیک میتواند معنا پیدا کند. در واقع، انفاق و کمک به دیگران جزو اصلیترین شاخصهای ایمان اسلامی قرار گرفته است. نیازمندان و فقر در جامعه چالشهای اقتصادی و اجتماعی در جوامع مختلف، همواره به وجود ناامنی و بیثباتی برای اقشار ضعیف جامعه منجر شده است. در این میان، قرآن به ما یادآوری میکند که با کمک به فقرا و نیازمندان، میتوانیم به کاهش فقر و نابرابری در جامعه کمک کنیم. در آیه 273 سوره بقره، موضوع زکات به صورت ویژهای مطرح شده است. زکات به عنوان یک فریضه دینی، وظیفهای است که بر عهده مسلمانان گذاشته شده و هدف آن توزیع عادلانه ثروت در جامعه است. در واقع، زکات آنگونه طراحی شده است که ثروتمندان بتوانند با پرداخت آن، سنگینی بار فقر را از روی دوش نیازمندان بردارند و در نتیجه، جامعهای همدل و متحد ایجاد کنند. تصویر بهشتی و ثواب کمک به نیازمندان سوره مومنون، آیه 60، اشارهای عمیق به پاداش دادن به کسانی دارد که مال خود را برای یتیمان، مساکین و در راه خدا صرف میکنند. خداوند در این آیه به صراحت اعلام میکند که این دسته از افراد بهشتیان هستند. این حکم نشان میدهد که کمک به مسکین و فقیر نه تنها یک عمل نیکو است، بلکه همچنین تأثیری عمیق بر شخصیت فردی و اجتماعی مسلمانان دارد. هر فردی با کمک به دیگران میتواند در جهت تحقق عدالت اجتماعی گام بردارد و در عین حال نزد خداوند منفعت و پاداش عظیمی را نیز به دست آورد. چرخش ثروت در جامعه نظام اقتصادی اسلام به گونهای طراحی شده است که تضمین میکند ثروت فقط در دست عدهای محدود نخواهد ماند. مهمترین اصل در نظام اقتصادی اسلام، توزیع عادلانه ثروت است. با پرداخت زکات و انفاق به فقرا، اقتصاد جامعه بهبود مییابد و کسرهای مالی بین افراد کاهش مییابد. این کمک نهتنها به نیازمندان کمک میکند، بلکه همچنین به ایجاد یک جامعه سالم و پویاتر میانجامد. پاسخ به انتقادات شاید برخی بپرسند که چرا باید بر کمک به فقرا تأکید زیادی شود، در حالی که در دنیای مدرن، مشکلات اقتصادی وجود دارد و دولتها باید این مسئولیت را به دوش بکشند. اما در پاسخ باید گفت که دین اسلام، به ویژه قرآن کریم، همواره انسان را به فعالیت و تلاش برای بهبود وضعیت اقتصادی توصیه میکند و در عین حال، به مسئولیت اجتماعی او نیز تأکید دارد. از این رو، در امداد رسانی به فقرا، نهتنها یک عمل خیرخواهانه، بلکه یک مسئولیت انسانی و الهی است که باید به آن توجه کنیم. نتیجهگیری کمک به مسکین و فقیر در قرآن کریم یک موضوع اساسی و مهم است که در آیات مختلف به آن پرداخته شده است. این آیات به وضوح نشان میدهند که کمک به نیازمندان تنها یک عمل خیرخواهانه نیست، بلکه نشانهای از ایمان عمیق، مسؤولیت اجتماعی و اراده جمعی برای ایجاد یک جامعه سالم و پویا است. از این رو، مسلمانان باید با همت و عزم راسخ به این نامهای الهی عمل کنند و با انفاق و کمک به فقرا، راهی برای رسیدن به عدالت و همبستگی اجتماعی ایجاد کنند.
آیات مرتبط
لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ.
نیکی آن نیست که روی خود را به سمت شرق و غرب کنید، بلکه نیکی در ایمان به خدا، روز جزا، فرشتگان، کتاب و پیامبران است و دادن مال به محبت نزدیکان، یتیمان، مسکینان و در راه ماندگان.
بقره : 177
لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ ۚ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ ۚ تَعْرِيفٌ وَأَحْسَنُ أَشْكُرُوا لَهُمُ.
این زکات است برای آن فقیرانی که در راه خدا حبس شدهاند و نمیتوانند در زمین طرفی بزنند؛ نادان آنان را توانگر میپندارد به خاطر عفتشان در حالیکه در واقع، از نیازمندانند.
بقره : 273
وَالَّذِينَ يُؤْتُونَ مَا آتَوْا وَقُلُوبُهُمْ وَجِلَةٌ أَنَّهُمْ إِلَى رَبِّهِمْ رَاجِعُونَ.
و کسانی که از آنچه دادهاند میدهند، در حالی که دلهایشان ترسان است، زیرا به سوی پروردگارشان بازمیگردند.
مومنون : 60
داستانی دلنشین
روزی روزگاری در یکی از خیابانهای شهر، مردی مسکین در کنار جوی آب نشسته بود. او با چشمانی پر از امید به رهگذران نگاه میکرد. مردی که به او نزدیک شد، متوجه شد که او به شدت نیازمند است. مرد خیر خواه تصمیم گرفت که به او کمک کند. وقتی که او به مسکین پول و غذایی داد، چشمهای مرد مسکین پر از اشک شد. او به مرد گفت: "شما نه تنها به من کمک میکنید، بلکه به من امید و آرامش میدهید. خداوند شما را در دنیا و آخرت یاری کند." این داستان یادآور مسئولیتپذیری ما به نیازمندان است و نشان میدهد که کمک به دیگران میتواند زندگی انسانها را تغییر دهد.