چگونه از نگاه خدا به خودم نگاه کنم؟

نگاه کردن به خود از منظر خداوند، عمیق‌ترین و روشنگرترین نوع خودشناسی است که می‌تواند زندگی انسان را متحول کند. این نگاه فراتر از ظواهر مادی و قضاوت‌های انسانی می‌رود و به حقیقت وجودی ما، جایگاه‌مان در هستی، و غایت آفرینش‌مان می‌پردازد. قرآن کریم با آیات متعدد خود، تصویری جامع از انسان ارائه می‌دهد؛ تصویری که در آن انسان، موجودی شریف، هدفمند، مسئولیت‌پذیر، و البته خطا‌پذیر اما دارای پتانسیل بی‌نهایت برای رشد و قرب الهی است. اولین نکته‌ای که در نگاه الهی به خود برجسته می‌شود، کرامت و شرافت ذاتی انسان است. خداوند متعال در سوره تین آیه 4 می‌فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ» (به راستی انسان را در نیکوترین قوام آفریدیم). این آیه نشان می‌دهد که آفرینش انسان، آفرینشی بی‌نظیر و همراه با بهترین ساختار و توانایی‌هاست؛ نه فقط در بعد جسمانی، بلکه در ابعاد روحی، عقلی، و عاطفی. این «احسن تقویم» شامل فطرت توحیدی، قدرت تشخیص حق از باطل، و توانایی دریافت وحی و اتصال به مبدأ هستی است. بنابراین، وقتی از نگاه خدا به خود می‌نگریم، باید خود را موجودی ارزشمند و دارای توانایی‌های عظیم ببینیم که برای هدفی بزرگ آفریده شده است. هدف این آفرینش والا، عبادت و بندگی خداست. خداوند در سوره ذاریات آیه 56 می‌فرماید: «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ» (جن و انس را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند). مفهوم «عبادت» در نگاه قرآنی، بسیار گسترده‌تر از انجام مناسک عبادی صرف است. عبادت شامل تمام ابعاد زندگی می‌شود؛ از کسب روزی حلال و خدمت به خلق گرفته تا تفکر در آیات الهی و رعایت اخلاق حسنه. هر فعلی که با نیت خالص برای رضای خدا انجام شود و در راستای دستورات او باشد، عبادت محسوب می‌شود. از این منظر، هر لحظه از زندگی ما فرصتی برای بندگی و تقرب به خداوند است. مسئولیت‌پذیری و نقش انسان به عنوان «خلیفه الله» نکته‌ای محوری در نگاه قرآنی به انسان است. در سوره بقره آیه 30 می‌خوانیم: «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً» (و چون پروردگارت به فرشتگان گفت: من در زمین جانشینی قرار خواهم داد). این مقام «خلافت»، نه تنها به انسان کرامت می‌بخشد، بلکه بار سنگین مسئولیت در قبال خود، دیگران، و محیط زیست را بر دوش او می‌گذارد. خداوند به ما آزادی و اختیار داده است تا بین حق و باطل، خیر و شر انتخاب کنیم و این انتخاب‌ها مبنای پاداش و مجازات اخروی خواهد بود. بنابراین، وقتی از نگاه خدا به خود می‌نگریم، باید خود را موجودی مختار و مسئول بدانیم که هر لحظه در حال آزمون است و از اعمال او پرسیده خواهد شد. یکی دیگر از ابعاد حیاتی نگاه خدا به انسان، آگاهی کامل او بر تمام وجود ماست. خداوند در سوره ق آیه 16 می‌فرماید: «وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ» (و ما از رگ گردن به او نزدیکتریم). این نزدیکی به معنای احاطه علمی و حضوری کامل خداوند بر تمام افکار، نیت‌ها، و اعمال ماست؛ حتی آنچه در نهان‌ترین زوایای قلبمان می‌گذرد. این آیه به ما می‌آموزد که خداوند همواره ناظر بر ماست و هیچ چیز از او پنهان نیست. این آگاهی الهی، هم منبع آرامش است (زیرا می‌دانیم او از مشکلات ما باخبر است) و هم منبع مسئولیت‌پذیری (زیرا می‌دانیم او شاهد همه اعمال ماست). از این رو، نگاه از منظر خدا به معنای نگاهی صادقانه و بدون پوشش به درون خود است، با علم به اینکه هیچ چیز از خالق پنهان نمی‌ماند. با وجود این کرامت و مسئولیت، قرآن کریم به خطاپذیری انسان نیز اشاره دارد. انسان به واسطه ضعف‌های ذاتی و وسوسه‌های شیطانی ممکن است دچار گناه شود. اما مهم‌ترین جنبه نگاه الهی در این باره، دریچه‌ی باز توبه و رحمت واسعه اوست. در سوره زمر آیه 53 می‌فرماید: «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (بگو: ای بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده‌اید، از رحمت خدا نومید نشوید؛ خداوند همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است). این آیه نشان می‌دهد که خداوند از گناهان بندگانش آگاه است، اما در عین حال، درهای بخشش را همیشه باز گذاشته است. بنابراین، نگاه از منظر خدا به معنای عدم ناامیدی از رحمت او و فرصت همیشگی برای بازگشت و اصلاح است. این نگاه به ما امید می‌دهد که با هر لغزشی، راه بازگشت و جبران وجود دارد و هیچ گناهی آنقدر بزرگ نیست که رحمت الهی نتواند آن را فرا گیرد، به شرط آنکه توبه صادقانه باشد. در نهایت، نگاه از منظر خدا به خود به معنای شناخت جایگاه واقعی خود در هستی است: موجودی ارزشمند و دارای رسالتی الهی که برای بندگی و خلافت آفریده شده، تحت نظارت دائم پروردگار است، و همواره در معرض رحمت و مغفرت اوست. این نگاه، انسان را به سوی تواضع، شکرگزاری، تلاش برای اصلاح خود، و امید به آینده‌ای بهتر سوق می‌دهد. با این دیدگاه، انسان می‌تواند هدفمندتر، مسئولانه‌تر، و با آرامش قلبی بیشتری زندگی کند و به سوی کمال حرکت کند.