پاسخ قرآن
موضوع تربیت انسانها در قرآن کریم به عنوان یکی از اساسیترین مفاهیم و اصول اخلاقی و انسانی در دین اسلام مطرح شده است. در این کتاب الهی، تربیت انسانها از جنبههای مختلفی مورد بحث قرار گرفته و به عمق روح و روان بشر پرداخته شده است. خداوند در آیات قرآن با بیان آزمایشها و مشکلات، به انسانها یادآوری میکند که زندگی نه تنها سرشار از نعمتها و خوشیهاست، بلکه شامل چالشها و سختیهایی نیز میباشد که باید با ایمان و صبر از آنها عبور کرد. یکی از آیات برجسته در این خصوص، آیه 155 سوره بقره است که فرمود: "وَ لَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ ۗ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ". در این آیه، خداوند به وضوح میفرماید که آزمایشها بخشی از زندگی بشر هستند و بر این اساس، آنها را به ترس، گرسنگی و کاهش نعمتهای زندگی آزمون میکند. در اینجا به دو نکته مهم توجه شده است: اول اینکه آزمایشها اجتنابناپذیرند و دوم اینکه صبر در برابر این سختیها تجارت و پاداش بزرگی دارد. این آیه نه تنها نشاندهندهٔ حقیقت سختیها در زندگی بشر است، بلکه به نوعی ترغیب به تحمل و صبر در برابر آنها نیز به شمار میرود. خداوند میداند که انسانها در مسیر زندگی با چالشهای متعدد روبرو خواهند شد، اما به آنها توصیه میکند که با استقامت و صبر بر این مشکلات غلبه کنند. این آموزه در واقع به انسانها کمک میکند تا در مواجهه با سختیها، رشد کنند و به جای ناامیدی، به تقویت ایمان و شخصیت خود بپردازند. در کنار این آیه، سوره آلعمران نیز به این موضوع پرداخته و در آیه 186 بیان میکند: "وَ لَتَسمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذًى كَثيرًا ۖ وَلَتَصْبِرُنَّ وَ تَصْبِرُوا وَ تَصْبِروا على ما تَقُومُوا به". در این آیه، خداوند بر اهمیت صبر در برابر آزارها و مشکلات تأکید میکند و انسانها را به استمرار در ایمان و استقامت دعوت مینماید. این تأکید بر صبر و ایمان در برابر چالشها، درواقع تربیت روحی و اخلاقی انسانها میباشد. مشکلات و سختیها نه تنها انسانها را به چالش میکشند، بلکه به آنها فرصتی برای رشد و ترقی میدهند. به عبارت دیگر، سختیها به انسانها یادآوری میکنند که صبر و استقامت میتوانند به صورت مستقیم به بهبود و ترقی در زندگی منجر شوند. در واقع، این آزمونها به عنوان فرصتهایی برای خودسازی و نزدیکتر شدن به خدا در نظر گرفته میشوند. از دیگر جنبههای تربیتی قرآن میتوان به این نکته اشاره کرد که خداوند تنها به بیان مشکلات و سختیها اکتفا نکرده، بلکه به دنبال سمت و سویی معنوی و عمیق از این آزمونها نیز است. خداوند با ایجاد چالشها در اختیار انسانها، باعث میشود تا آنها در جستجوی کمال و رشد شخصیت خود برآیند. در حقیقت، این آزمونها انسانها را به یادآوری قدرت الهی میاندازند و به آنها یاد میدهند که در زندگی وابسته به خداوند باشند و از او کمک بگیرند. تربیت انسانها در قرآن کریم همچنین به تقویت ارزشهای انسانی چون صبر، استقامت، ایمان و امید تأکید دارد. خداوند در این آیات به انسانها میآموزد که ارزش واقعی انسان در مواجهه با سختیها سنجیده میشود. لذا انسانها باید یاد بگیرند که در سختترین شرایط نیز میتوانند بر مشکلات غلبه کنند و به زندگی ادامه دهند. این تفکر همچنان میتواند به عنوان یک رویکرد آموزشی در جوامع اسلامی مورد توجه قرار گیرد. در واقع، ایجاد یک فرهنگ مقاومت و صبر در برابر چالشهای زندگی باید بخشی از نظامهای آموزشی و تربیتی باشد. والدین و معلمان میتوانند با به اشتراک گذاشتن این آموزهها و تجارب به فرزندان و دانشآموزان کمک کنند تا در مواجهه با مشکلات زندگی قویتر و مقاومتر شوند. در نهایت، تربیت انسان در قرآن کریم یک فرآیند مداوم و فراگیر است که در آن انسانها با مراقبت و توجه به اصول اسلامی، میتوانند به بالاترین درجات کمال و اخلاق دست یابند. خداوند با وعدهی پاداشهای عظیم برای صابران و استقامتکنندگان، نشان میدهد که انتظار او از بندگانش چیست و چگونه میتوانند به مقام قرب او نائل شوند. بنابراین، زندگی پر از چالشها و مشکلات نه تنها تهدید نیست، بلکه فرصتی است برای قدرتنمایی و تثبیت ایمان. در نتیجه، از دیدگاه قرآن کریم، سختیها و آزمایشها نه تنها بخشی از زندگی انسان هستند، بلکه به عنوان ابزارهایی برای تربیت و رشد روحی و انسانی نیز قلمداد میشوند. انسانها موظف هستند که با صبر و استقامت به این آزمونها پاسخ دهند و در مسیر اهدا و رشد خود قدم بردارند.
آیات مرتبط
وَ لَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ ۗ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ
و ما شما را با چیزی از ترس، گرسنگی و کاهش اموال و جانها میآزماییم و مژده به صابران ده.
بقره : 155
وَ لَتَسمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَ مِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذًى كَثيرًا ۖ وَلَتَصْبِرُنَّ وَ تَصْبِرُوا وَ تَصْبِروا على ما تَقومُوا به
و شما قطعًا از کسانی که پیش از شما کتاب به آنها داده شده و از کسانی که شریک قرار دادهاند، آزارهای بسیاری خواهید شنید و اگر صبر کنید و تقوا پیشه کنید، این از کارها که نیاز به استقامت دارد.
آل عمران : 186
داستانی دلنشین
روزی بود که جوانی به نام سینا در حال عبور از کوچهای بود که ناگهان متوجه شد چند بچه در حال بازی هستند. یکی از آنها به راحتی توپ را به خارج از میدان بازی میاندازد و دیگران خندهکنان به سمتش میدوند. سینا به یاد جاء سوره "بقره" میافتد و متوجه میشود باید در مواجه با مشکلات صبر کند و به خدا ایمان داشته باشد. او با خود میگوید: "سختیها قسمتی از زندگیاند و من باید قویتر از قبل شوم!" و با این دیدگاه زندگیاش را ادامه میدهد.