پاسخ قرآن
قرآن کریم بهعنوان کتاب مقدس مسلمانان، نقشی بسیار برجسته در راهنمایی انسانها به سوی زندگی درست و سالم ایفا میکند. یکی از موضوعات کلیدی در آیات قرآن، پرهیز از اسراف و زیادهروی در زندگی است. اسراف به معنای تجاوز از حد و مصرف غیرمعقول منابع و امکانات بهشمار میآید. به عبارت دیگر، اسراف نهتنها به معنای مصرف بیش از حد چیزی است، بلکه میتواند به اتلاف منابع و استفاده نادرست از آنها نیز اشاره داشته باشد. خداوند متعال در سوره اعراف آیه 31 بهطور واضحی این نکته را بیان میکند که : "وَکُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۖ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ." این آیه بیانگر آن است که بر انسانها واجب است تا در مصرف خوراک و نوشیدنی خود حد اعتدال را رعایت کرده و از زیادهروی بپرهیزند. از دیدگاه قرآن، غذا و نوشیدنی تنها برای بقای جسم لازم نیست، بلکه درخور توجه است که این نعمتها نیز از سوی خداوند به ما ارزانی شدهاند و به همین دلیل باید با احترام و قدردانی از آنها استفاده کنیم. در واقع، رعایت اعتدال در مصرف نشاندهنده یک نوع دیانت و احترام به نعمتهای الهی است. در سوره اسراء آیه 27 نیز آمده است: "إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ ۖ وَكَانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا." این آیه به ارتباط نزدیک میان اسراف و رفتارهای شیطانی اشاره دارد و بر این نکته تأکید میکند که فرد اسرافکار در حقیقت به نوعی با شیطان همراه است و این موضوع میتواند بر ایمان شخص اثر منفی بگذارد. قرآن کریم نهتنها به پرهیز از اسراف تأکید میکند، بلکه بر لزوم استفاده بهینه از نعمتهای الهی نیز تأکید دارد. این نعمتها باید مورد شکرگزاری قرار گیرند و باید بهنحوی استفاده شوند که نه تنها به فرد، بلکه به جامعه نیز خدمت کند. در این راستا، بهدست آوردن و مصرف کردن نعمتها با هدف بهبود زندگی برای خود و دیگران باید در نظر گرفته شود. به عبارتی، مسئولیتپذیری در قبال نعمتها از نگرش اسلام نسبت به زندگی و دنیا است. زندگی در اسلام بهخصوص در قرآن بهگونهای است که انسان را به کار کردن و استفاده از عقل خود سوق میدهد. خداوند در خلق انسانها به ما بهمنظور شکوفایی و رشد عقلانیشان نعمتها و منابع زیادی داده است. بنابراین، باید از فرصتی که خداوند در اختیار ما قرار داده است به بهترین شکل استفاده کنیم. به همین دلیل است که پرهیز از اسراف بهعنوان نشانهای از تقدس و احترام به نعمتها محسوب میشود. این نوع زندگی میتواند به ایجاد تعادل و نظم در زندگی فردی و اجتماعی کمک کند. با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی جوامع امروزی، مسئله اسراف و زیادهروی به یک چالش جدی تبدیل شده است. طبق آمارهای بینالمللی، میلیاردها تن غذا هر ساله در سطح جهان دور ریخته میشود که این به معنای اتلاف منابعی است که میتوانست به انسانهای نیازمند کمک کند. این موضوع نهتنها بر بعد اقتصادی بلکه بر بعد اجتماعی و اخلاقی نیز تأثیرگذار است. بنابراین، آموختن از آموزههای قرآن در زمینه پرهیز از اسراف و مصرف متعادل میتواند به ما در زندگی امروز کمک کند. علاوه بر این، اسراف تنها محدود به غذا و نوشیدنی نمیشود. این مفهوم میتواند به دیگر عرصههای زندگی نظیر زمان، انرژی و حتی منابع مالی نیز تعمیم یابد. برای مثال، صرف هزینههای بیجهت و نادرست یا استفاده نامعقول از وقت میتواند به نوعی مصداقی از اسراف به شمار بیاید. بنابراین، انسانها باید در همه جنبههای زندگی خود دقت کرده و نسبت به آنچه در اختیار دارند، بهویژه جایی که مستقیماً مربوط به آسایش و رفاه دیگران میشود، مسئولیت بپذیرند. امروز نیاز به یک رویکرد متعادل نسبت به مصرف منابع داریم. این رویکرد نهتنها به نفع خود ما بلکه به نفع کل جامعه خواهد بود. در واقع، فرهنگ پرهیز از اسراف باید بهعنوان یک راهبرد اجتماعی و فرهنگی ایجاد شود. این فرهنگ میتواند با حمایت از آموزههای قرآنی، تلاش برای ایجاد نهادهایی که به کنترل و جلوگیری از اسراف کمک کنند، و همچنین از طریق آموزش و پرورش به نسلهای آینده منتقل شود. در نهایت، آنچه که در نهایت باید به آن توجه داشته باشیم این است که توجه به آموزههای دینی، به ویژه در زمینه پرهیز از اسراف، میتواند ما را به سمت یک زندگی سالمتر و معنادارتر هدایت کند. رعایت اعتدال در همه جوانب زندگی نهتنها موجب رضایت الهی میشود، بلکه به تأمین نیازهای انسانها نیز کمک میکند. بیایید با توجه به قرآن کریم و آموزههای آن، تلاشی جدی برای ایجاد سلامت اجتماعی، اقتصادی و معنوی در جامعه خود کنیم. این امر نهتنها برای خود ما بلکه برای نسلهای آینده نیز مفید خواهد بود.
آیات مرتبط
وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۖ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ.
و بخورید و بنوشید، ولی اسراف نکنید. یقیناً خداوند اسرافکنندگان را دوست ندارد.
اعراف : 31
إِنَّ الْمُبَذِّرِينَ كَانُوا إِخْوَانَ الشَّيَاطِينِ ۖ وَكَانَ الشَّيْطانُ لِرَبِّهِ كَفُورًا.
یقیناً اسرافکنندگان برادران شیطان هستند و شیطان برای پروردگارش ناسپاس است.
اسراء : 27
داستانی دلنشین
روزی روزگاری عادل، جوانی باانگیزه و هوشمند، در کنار دریا نشسته بود. او به طبیعت و زیبایی خلقت خدا نگاه میکرد و در دلش احساس شکرگزاری داشت. عادل به یاد آیات قرآن درباره پرهیز از اسراف افتاد و تصمیم گرفت که به نعمتهای زندگیاش بهطور هوشمندانهتر و با احترام بیشتری نگاه کند. او یاد گرفت که بیشتر از آنچه که نیاز ندارد صرف نکند و به دیگران نیز کمک کند. با این تغییر دیدگاه، نه تنها احساس رضایت بیشتری کرد، بلکه دوستانش هم از روش زندگیش الگو گرفتند و به او پیوستند.