باید از کنکاش در دلهای دیگران پرهیز کرد؛ تنها خدا به نیتها آگاه است.
بر اساس آموزه‌های قرآن کریم، یکی از بزرگترین اصول اسلامی، عدم قضاوت سریع در مورد دیگران و عدم کنکاش در دل‌ها و نیت‌های آنان است. در سوره حجرات آیه 12، خداوند فرموده است: "يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ" این آیه تأکید می‌کند که انسان‌ها نباید در قضاوت نسبت به یکدیگر سریع باشند و باید از گمان‌های بد دوری کنند. البته انسان‌ها ویژگی‌هایی دارند و از رفتار و اعمالشان نشانه‌هایی بروز می‌دهند، اما فقط خداوند به دل‌ها و نیت‌های آنها آگاهی دارد. بررسی و جستجوی نیتها و دلهای دیگران، نه تنها فایده‌ای ندارد بلکه ممکن است به سوءظن و رفتارهای نابجا منجر شود. بنابراین، پیام قرآن به ما این است که به خودمان بپردازیم و سعی کنیم نیت‌های خالص داشته باشیم. سوره بقره آیه 186 نیز می‌گوید: "وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ" در اینجا خداوند تأکید می‌کند که به جای اینکه به دلهای خلق بپردازیم، باید توجه خود را به او معطوف کنیم و از او درباره دل‌هایمان بخواهیم. بنابراین، انسان باید تا حد ممکن از کنکاش در دلهای مردم پرهیز کند. به این ترتیب، ایجاد صلح و محبت در میان انسان‌ها و دوری از قضاوت‌های ناپسند فراهم می‌شود.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از گمان‌های بسیار بپرهیزید، که قطعاً بعضی از گمان‌ها گناه است.
و وقتی بندگان من از تو درباره من سوال کنند، به‌درستی که من نزدیک هستم.
روزی روزگاری، مردی به نام علی در بازار قدم میزد. او همیشه خود را در امور دیگران مشغول می‌کرد و دائم به افکار آنها فکر می‌کرد. یک روز، پیرمردی را دید که در حال دعا و نیایش بود. علی متوجه شد که نیت‌های دیگران برایش مشخص نیست و تنها خداوند از دلهای مردم باخبر است. از آن روز به بعد، تصمیم گرفت کمتر به افکار و دلهای دیگران برود و بیشتر بر نیت خود تمرکز کند.