پاسخ قرآن
غیبت یکی از مسائل مهم و بحرانی در جوامع انسانی به شمار میرود که در بسیاری از متون دینی و فلسفی بهطور جدی مورد بررسی قرار گرفته است. در قرآن کریم، این موضوع با تأکید بسیار و در آیات مختلف مطرح شده و بهعنوان عملی زشت و ناپسند شناخته شده است. این مقاله به بررسی ابعاد مختلف غیبت، تأثیرات آن بر جامعه و راهکارهای مقابله با آن میپردازد. ### تعریف غیبت غیبت به معنای بیان عیوب، ایرادات یا سخن ناپسند درباره شخصی است که در غیاب او انجام میگیرد. این عمل معمولاً برای تخریب شخصیت فرد، ایجاد سوءتفاهم یا ایجاد حس بدبینانه نسبت به او صورت میپذیرد. در فرهنگ اسلامی، این عمل به شدت مذمت شده است و در بسیاری از روایات نیز به عواقب این رفتار اشاره شده است. ### غیبت در قرآن کریم قرآن کریم بهعنوان منبع اصلی و معتبر دینی مسلمانان، توجه ویژهای به مسئله غیبت دارد. در سوره حجرات آیه 12، خداوند به مؤمنان توصیه میکند: 'ای کسانی که ایمان آوردهاید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، که بعضی از گمانها گناه است. و از تجسس نیز دوری کنید و هیچکدام از شما نباید غیبت دیگری را بکند.' این آیه به وضوح نشان میدهد که غیبت یکی از گناهان بزرگ است و نهتنها بهصورت مستقيم به آن اشاره شده، بلکه در کنار آن به گمان بد و تجسس نیز نکوهش شده است. از این آیه میتوان دریافت که یکی از قدمهای مهم برای مقابله با غیبت، جلوگیری از درگیر شدن با گمانها و شایعات کاذب است. همچنین، شایسته است که مؤمنان خود را از محافلی که در آن غیبت صورت میگیرد دور نگه دارند و بهجای آن در تلاش باشند تا فضایل و حسنات یکدیگر را مورد تأکید قرار دهند. ### تأثیرات غیبت بر جامعه غیبت بهعنوان یک رفتار ناپسند نهتنها آثار منفی بر فرد غیبت کننده دارد بلکه جامعهای که در آن غیبت رواج دارد نیز تحت تأثیر قرار میگیرد. این عمل میتواند به شکافها و اختلافات عمیق در بین افراد منجر شود و حس اعتماد را در روابط اجتماعی از بین ببرد. بهعلاوه، غیبت میتواند باعث تضعیف روحیه همدلی و همکاری در بین افراد جامعه شود. از سوی دیگر، غیبت میتواند منجر به کاهش عزت نفس فردی شود. افرادی که مورد غیبت قرار میگیرند، بهخصوص اگر این غیبت در سطح عمومی باشد، ممکن است دچار احساس شرم، خجالت و حتی افسردگی شوند. این مسئله نشان میدهد که غیبت نهفقط بدین معنی است که چیزی درباره فردی میگوییم، بلکه میتواند تأثیرات عمیقتری بر روح و روان افراد و همچنین بر آراء عمومی داشته باشد. ### پرهیز از غیبت برای مقابله با غیبت، ابتدا باید آگاهی خود را از این عمل افزایش دهیم. میتوانیم با خودمان صادق باشیم و به عواقب منفی این رفتار متفکر باشیم. آموزش و پرورش جنبههای مثبت افراد و ترویج فضایل اخلاقی میتواند به کاهش میزان غیبت در جامعه کمک کند. وقتی در جمعی هستیم که غیبت مورد بحث قرار میگیرد، میتوانیم بهطور محترمانه و دوستانه به مطرحکنندگان بگوییم که بهتر است موضوع گفتگو را تغییر دهند یا به نکات مثبت شخص مورد بحث اشاره کنیم. به عنوان مثال، میتوانیم بگوییم: 'بیایید به جای صحبت درباره این شخص، به خوبیها و نقاط قوت او توجه کنیم.' ### سخن پایانی غیبت یک رفتار زیانآور است که تأثیرات منفی آن بر فرد و جامعه غیرقابل انکار است. قرآن کریم بهعنوان هدایتگر اصلی مسلمانان، به مؤمنان توصیه کرده است که از این عمل پرهیز کنند و بهجای غیبت، روح همدلی و همکاری را در جامعه ترویج دهند. عدم غیبت و پرهیز از این رفتار، نهتنها به تقویت روابط انسانی کمک میکند بلکه به ساختن یک جامعه سالمتر و مثبتتر منجر میشود. با تغییر افکار و رویکرد خود، میتوانیم بهطور جمعی به ترویج فضایل اخلاقی و رفتار صحیح در جامعه کمک کنیم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَعْضُكُمْ بَعْضًا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ ۚ وَاتَّقُوا اللَّـهَ ۚ إِنَّ اللَّـهَ تَوَابٌ رَّحِيمٌ
ای کسانی که ایمان آوردهاید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، که بعضی از گمانها گناه است. و از تجسس نیز دوری کنید و هیچکدام از شما نباید غیبت دیگری را بکند. آیا احدی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را مرده بخورد؟ قطعاً از آن تنفر دارید. پس از خدا بپرهیزید، زیرا خداوند توبهپذیر و مهربان است.
حجرات : 12
لَا يُحِبُّ اللَّهُ الجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلَّا مَن ظُلِمَ ۚ وَكَانَ اللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا
خداوند هیچگونه از سخن گفتن در مورد غیبت را دوست ندارد مگر کسی که ظلم شده باشد و خداوند شنوا و داناست.
نساء : 148
داستانی دلنشین
روزی دو دوست به اتفاق هم در حال گفتگو بودند که یکی از آنها به غیبت دیگری پرداخته و بد گفت. دوست دیگر با صدای آرامی گفت: 'دوست من، چرا درباره او صحبت میکنی؟ بیایید به نقاط مثبت او اشاره کنیم تا حسن نیت و دوستی را بر افرازیم.' این حرف دوست دوم باعث شد که آن جمع انرژی مثبت و دوستانهای پیدا کند و در نهایت آنها توافق کردند که از این به بعد فقط درباره خوبیها صحبت کنند.