پاسخ قرآن
در قرآن کریم، مفهوم کمک به دیگران بهعنوان یکی از اعمال نیکو و مؤثر در زندگی انسانها بهطور بارزی مورد تأکید قرار گرفته است. قرآن، بهعنوان کتاب مقدس مسلمانان، حاوی آموزهها و تعالیم ارزشمندی است که مسلمانان را به سمت نیکی، محبت و یاری به یکدیگر رهنمون میسازد. در این مقاله، تلاش خواهیم کرد تا به بررسی اهمیت کمک به دیگران در قرآن کریم بپردازیم و تأثیر آن را بر روی جامعه و فرد مسلمان تحلیل کنیم. یکی از آیات بسیار مهم قرآن که بهوضوح بر اهمیت کمک به دیگران تأکید دارد، آیه 177 سوره بقره است. در این آیه آمده است: "احسان به دیگران و انفاق در راه او از نشانههای واقعی ایمان است." این جمله بهروشنی این پیام را منتقل میکند که داشتن ایمان واقعی به خداوند، نیازمند عمل و رفتارهای نیکو است. بنابراین، صرف عبادت و انجام شعائر دینی نمیتواند بهتنهایی کافی باشد. بلکه مؤمنان باید همواره در صدد یاری رساندن به نیازمندان و دیگران باشند. این مفهوم در آیه 52 سوره مومنون نیز به وضوح مشهود است. در این آیه آمده است: "و یؤثِرون علی أنفسهم ولو کان بهم خصاصة" که به معنی این است که مؤمنان، دیگران را بر خود ترجیح میدهند، حتی اگر خودشان در تنگدستی باشند. این آیه بهروشنی عمیقترین ارزشهای انسانی و اخلاقی را درباره کمک به دیگران بیان میکند و به وجود نوعی خودگذشتگی و ایثار در دل مؤمنان اشاره دارد. در حقیقت، اسلام این نوع رفتار را نشانهای از تقوا و ادب میداند که در آن، فرد بهجای فکر کردن به منافع خود، بهدنبال یاری رساندن به دیگران است. قرآن همچنین تأکید میکند که احسان و یاری رساندن به نیازمندان نهتنها عملی اجتماعی و انسانی است، بلکه از دیدگاه الهی نیز اهمیت بالایی دارد. در سوره توبه، آیه 60، خداوند میفرماید: "إنما الصدقات للفقراء والمساكين والعاملين عليها والمولفين قلوبهم وحرّها وذوي الحاجة". این آیه به وضوح اهمیت کمک به فقرا و مستمندان را مشخص میکند و بیانگر آن است که کمک مالی به نیازمندان، یک عمل مقدس و واجب در دین اسلام است. آیات قرآن بهروشنی بر این نکته تأکید میکنند که یاری رساندن به نیازمندان نهتنها ازنظر اجتماعی ارزشمند است بلکه از لحاظ روحانی نیز میتواند انسان را به خداوند نزدیکتر سازد. در واقع، با این اعمال نیک، انسان میتواند از رحمت و مغفرت خداوند بهرهمند شود و به قرب الهی نزدیکتر گردد. این نوع نگاه به کمک به دیگران، خودبهخود موجب ایجاد روحیه همیاری و تعاون در جامعه میشود که نتیجه آن ایجاد جامعهای با اخلاق نیکو و روابط مثبت میان افراد است. علاوه بر آیات قرآن، سنّت پیامبر اکرم (ص) نیز بهوضوح بر اهمیت کمک به دیگران و یاری رساندن به نیازمندان تأکید دارد. پیامبر(ص) در بسیاری از احادیث به مؤمنان سفارش کرده است تا از ثروت خود به نیازمندان بدهند و در تلاش باشند تا دست یاری به سوی دیگران دراز کنند. ایشان به یاری رساندن به غریبان و بیسرپرستان اهمیت زیادی میدادند و خود نیز همواره در خدمت به فقرا و مستمندان بودند. نکته مهم دیگر در این زمینه، تأثیر روحی و روانی کمک به دیگران بر روی خود فرد است. وقتی یک نفر به نیازمندان کمک میکند، نهتنها در حال ایجاد تغییر مثبت در زندگی فردی دیگر است بلکه ازآنجاییکه این عمل نیکو، احساس شادی و رضایت درونی را برای او به ارمغان میآورد، به نوعی خودسازی و رشد روحی فرد نیز منجر میشود. مطالعات علمی نیز نشان دادهاند که مساعدت به دیگران میتواند فشار روانی را کاهش دهد و افراد را خوشحالتر کند. همچنین، کمک به دیگران و فعالیتهای خیریه میتواند به تقویت روابط میان افراد کمک کند. وقتی افراد در کنار یکدیگر برای کمک به جامعه تلاش میکنند، حس اتحاد و همبستگی بیشتری در جامعه شکل میگیرد. این نوع همکاریها میتواند به وجود آمدن یک شبکه قوی و حمایتی از افراد کمک کند که موجب ایجاد جامعهای سالمتر و امنتر میشود. بنابراین، کمک به دیگران نهتنها ازنظر دینی و اخلاقی اهمیت دارد، بلکه از جنبههای اجتماعی و روانی نیز میتواند تأثیرات مثبتی به همراه داشته باشد. با توجه به این نکات، میتوان گفت که کمک به دیگران و یاری رساندن به نیازمندان باید در زندگی روزمره ما جایگاه ویژهای پیدا کند. در نتیجه، آموزههای قرآن در زمینه کمک به دیگران میتواند بهعنوان راهنمایی مهم برای مسلمانان مورد توجه قرار گیرد. با عمل به این آموزهها، میتوانیم بهعنوان یک فرد مسلمان، جامعهای بهتر و با همبستگی بیشتر بسازیم و در عین حال به سیر و صعود روحی خود نیز ادامه دهیم. بهعبارتیدیگر، کمک به دیگران و یاری رساندن در واقع یک مسیر دوطرفه است که هم به دیگران کمک میکند و هم خود فرد را در مسیر نیکی و رشد روحانی قرار میدهد.
آیات مرتبط
لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالْأَنْبِيَاءِ وَأَعْطَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ
نه نیکوکاری این است که روی خود را به طرف مشرق و مغرب برگردانید، بلکه نیکوکاری واقعی ایمان به خدا و روز آخر و فرشتگان و کتاب و پیامبران و انفاق مال در حال محبت به نزدیکان و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان و گدایان و در آزادسازی بردگان است.
بقره : 177
وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ
و آنها دیگران را بر خود ترجیح میدهند، حتی اگر خودشان در تنگدستی باشند.
مومنون : 52
إنما الصدقات للفقراء والمساكين والعاملين عليها والمولفين قلوبهم وحرّها وذوي الحاجة
صدقات فقط برای فقرا و مسکینان و کارکنان بر آن و برای افرادی که دلهایشان را نزدیک کنید و در راه خدا است.
توبه : 60
داستانی دلنشین
روزی یاران پیامبر خدا، به او گفتند که در مدینه فقر و ناتوانی به شدت افزایش یافته است. پیامبر با محبت به آنها گفت که میتوانند با انفاق از داراییهای خود و کمک به نیازمندان، این مشکل را حل کنند. یاران متوجه شدند که حتی جزیی از مال خود را هم اگر به دیگران ببخشند، نزد خداوند بسیار ارزشمند خواهد بود و باعث پیشرفت جامعه خواهد شد.