پاسخ قرآن
در قرآن کریم، تأکید زیادی بر اهمیت نیکی و احسان به دیگران وجود دارد. این تأکید، بخشی از تعالیم اصولی و بنیادین دین اسلام را تشکیل میدهد که در آن برات ترویج محبت، کمک متقابل و حمایت از نیازمندان تاکید شده است. یکی از موضوعاتی که در قرآن به آن اشاره شده، صدقه سرّی (پنهانی) است چرا که این نوع صدقه به معنای واقعی کلمه دارای ارزش بالایی است و در راستای خلوص نیت قرار دارد. سوره بقره آیه 273، به وضوح حکایت از اهمیت صدقههای پنهانی دارد. در این آیه خداوند میفرماید: "لَا يُنْبَأْكَمَا تعْطُونَ إِلَّا مَن زَكَّاهُ وَمَا مِنْ يَحْتَقِرُهُ مِنَ الذَّنوبِ رِجَاءَ إِلَىٰ أَمَامِهِم". این بیان به وضوح نشاندهنده تأکید بر نیتهای انسانهاست، چرا که خدای متعال فقط به نیت واقعی فرد توجه میکند و نه به جلوههای بیرونی عمل او. بدین ترتیب، صدقههای پنهانی که با نیت خالص انجام میشوند، مزایای بیشتری دارند. دلایل متعدد و قانعکنندهای وجود دارد که چرا صدقههای پنهانی را باید در اولویت قرار داد. یکی از دلایل مهم این است که انجام این نوع صدقه، روحی از عشق و محبت را در جامعه تقویت میکند. در سوره نور آیه 32 نیز به موضوع نیکی در خفا اشاره شده است: "وَأَنْ تَكُونُوا إِذَا أَقْدَمْتُمْ عَلَىٰ يَفْعَلْهُمْ أَوْ يُفْعَلَ بِكُمْ". این آیه نشاندهنده ضرورت پنهانی کردن اعمال نیک است، به طوری که نه تنها برکت آن کار افزوده شود بلکه فرد نیکوکار نیز از رأفت و مروت الهی بهرهمند گردد. نیکی به دیگران، صرفنظر از اگر به صورت علنی یا پنهانی انجام شود، دارای اثرات بسیار عمیق و مثبتی بر روی روابط انسانی است. انجام کمکهای مالی یا غیرمالی به کسانی که به آنها نیاز دارند میتواند موجب تقویت پیوندهای اجتماعی و روابط انسانی گردد. زیرا وقتی افراد احساس کنند که کسانی در زندگیشان هستند که به آنها اهمیت میدهند، این حس ارتباط و همدلی میان آنها تحکیم میشود. قرآن به ما یاد میدهد که در دنیای پر از درد و رنج، انجام کارهای نیک و احسان به دیگران، بهترین و زیباترین راه برای نزدیک شدن به خداوند و کسب رضایت اوست. با این حال، باید توجه داشت که نیت هر عمل مهمترین عامل تعیینکننده در قبولیت آن است. کمک به دیگران باید با نیت خالص و بدون انتظار پاداش جوئی از سوی خداوند همراه باشد، چرا که تنها در این صورت است که الله به فرد نیکوکار پاداش میدهد. از سوی دیگر، نیکی در خفا نه تنها آرامش و رضایت فردی را به ارمغان میآورد بلکه در سطح اجتماعی نیز اثرگذار است. وقتی انسانها به یکدیگر در خفا کمک کنند، خلاقیت و خوشفکری خود را در رفتارهای خوب بیشتر بروز میدهند و این امر باعث افزایش حس همدلی و دوستی در جامعه میشود. در نهایت، این ارتباطات مثبت میتوانند به کاهش تنگدستی و فقر منجر شوند، که نتیجه نهایی آن، یک جامعهی سالم و پر از سرزندگی خواهد بود. در واقع، قرآن نه تنها به اهمیت نیکی و صدقه تأکید میکند، بلکه به نوبه خود روحیه جنبههای دلسوزانه و خیرخواهانه را در افراد تقویت میکند. بنابراین، ایجاد عادتهای نیک و مثمرثمر میتواند به عنوان بخشی جداییناپذیر از زندگی روزمره جامعه مسلمانان باشد. این تنها به تقویت روابط اجتماعی کمک نمیکند، بلکه به شکلگیری یک جامعهی متعادل، با رفاه عمومی و رشد عرفانی و معنوی منجر میشود. به پایان میرسانیم که صدقهی پنهانی در قرآن کریم به عنوان یک عمل نیکو و مورد تأکید قرار گرفته است، که سبب تقویت نیتهای صادقانه، ایجاد حس همدلی و ارتقای روابط انسانی میشود. به همین دلیل، توصیه میشود که مسلمانان در زندگی روزمره خود این آموزههای قرآنی را سرلوحهی کارهای خویش قرار دهند و با انجام نیکیهای پنهانی به تقویت جامعه و نزدیکی به خداوند بپردازند.
آیات مرتبط
لَا يُنْبَأْكَمَا تعْطُونَ إِلَّا مَن زَكَّاهُ وَمَا مِنْ يَحْتَقِرُهُ مِنَ الذَّنوبِ رِجَاءَ إِلَىٰ أَمَامِهِمْ
کسانی که در داراییهای خویش، پنهانی صدقه میدهند به بهترین شکل انجام میدهند
بقره : 273
وَأَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّـهِ مِنْ أَمْوَالِكُمْ وَلاَ تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّـهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
و در راه خدا از اموال خود انفاق کنید و خود را به هلاکت نیفکنید؛ و نیکی کنید که خدا نیکوکاران را دوست دارد.
نور : 32
داستانی دلنشین
روزی زنی در حال عبور از بازار به شخصی نیازمند برخورد کرد. او تصمیم گرفت تا بدون اینکه کسی متوجه شود، کمکش کند. او مقدار زیادی غذای تازه خرید و در سبدی گذاشت و در کنار آن یک یادداشت محبت آمیز نوشت. سپس سبد را به در خانه آن شخص گذاشت و دور شد. روز بعد خطاب به خداوند دعا کرد و از اینکه توانسته است به دیگری کمک کند شاکر بود. او به خوبی میدانست که این کمک پنهانی برای خود او نیز آرامش و خرسندی به ارمغان آورده است.