پاسخ قرآن
در قرآن کریم، برخورد با گناهان دیگران در چارچوب تعاملات انسانی و اجتماعی بسیار مهم است و به عنوان یک موضوع بنیادین در آموزههای اسلامی مطرح میشود. خداوند متعال در سوره حجرات آیه 11 به مسلمانان توصیه میکند که یکدیگر را مسخره نکنند و از سرزنش پرهیز کنند. این آیه بیانگر این است که در جامعه، تحمل و مدارا با خطاهای دیگران از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی، در قرآن بر روی نیکی، محبت و عفو تأکید شده است. در این مقاله به بررسی این موضوع و راهکارهای مناسب برای برخورد با گناه دیگران میپردازیم. یکی از نکات قابل توجه در مواجهه با گناهان دیگران، روحیهای بخششجویانه است که در آیات مختلف قرآن به آن اشاره شده است. به عنوان مثال، در سوره زمر آیه 53، خداوند به بندگانش میگوید از رحمت او ناامید نشوند، چرا که او تمام گناهان را میبخشاید. این آیه به ما یادآور میشود که اگر خود ما نیز انسانهایی خطاکار هستیم و به رحمت الهی نیاز داریم، بنابراین باید در برخورد با دیگران نیز چنین روحیهای را حفظ کنیم. از دیگر آیات مهم در این زمینه، سوره مائده آیه 8 است که به مؤمنان دستور میدهد تا در راستای حقیقت و عدالت در امور اجتماعی عمل کنند و از رفتارهای قضاوتگرانه پرهیز نمایند. این آیه به ما یادآوری میکند که باید در تعاملات اجتماعی و خصوصی خود با دقت و توجه عمل کرده و از پیشداوری و قضاوت زودهنگام پرهیز کنیم. در دنیای معاصر، شاهد رفتارهای قضاوتگرانه و توهینآمیز در بین انسانها هستیم. افراد بسیاری به راحتی به مال و جان، شرف و آبروی دیگران آسیب میزنند و فراموش میکنند که خود نیز از خطاهای گوناگون مبرا نیستند. این رفتارها نه تنها به فرد مورد حمله آسیب میزند، بلکه به کل جامعه نیز آسیب وارد خواهد کرد. بنابراین، بهترین شیوه برخورد با گناهان دیگران، دعوت به نیکی و خیر است. در واقع، در قرآن ذکر شده که ما موظف به ارشاد و هدایت یکدیگر هستیم. آیات زیادی به مؤمنان سفارش میکنند که برای اصلاح و راهنمایی دیگران تلاش کنند و در عین حال خود را در قالب انسانی متوجه و آگاه و با صداقت و دلسوزی جلوه دهند. این دعوت به نیکی باید در راستای محبت و دوستی باشد و نه به شکل سرزنش و مورد تمسخر قرار دادن. به طور کلی، قرآن بر این نکته تأکید دارد که انسان وقتی خطایی میکند، از او نباید به راحتی گذشت و در عین حال، این انتقاد باید با محبت و دوستی همراه باشد. در اسلام تاکید بر این است که انسانها به همدیگر کمک کنند و با کلامی نیکو از یکدیگر بخواهند به سوی نیکی و اصلاح حرکت کنند. در تعاملات انسانی، عفو و گذشت نیز از بایستههای مهم به شمار میآیند. سوره آل عمران آیه 134 میگوید: "و کسانی که در برابر مردم صبر و حلم میکنند، آنها دارای فضیلت بالایی هستند." در واقع، صبر و تحمل در قبال اشتباهات دیگران یکی از سیرههای اخلاقی اسلامی است که باید در میان مسلمانان جاری و ساری باشد. علاوه بر این، قرآن کریم ما را به تحمل و مدارا در مواجهه با خطاهای دیگران دعوت میکند و یادآوری میکند که اگر میخواهیم به دیگران کمک کنیم، باید ابتدا در خود تغییراتی مثبت ایجاده کنیم. به عبارت دیگر، پیشرفت واقعی در ایمان به اصلاح خود و کمک به دیگران برای اصلاح خود در نظر گرفته شده است. در نهایت، تعالیم قرآن کریم ما را به یک زندگی متعادل و عادلانه در تعاملات انسانی رهنمون میشود. به جای سرزنش و قضاوت، باید به یکدیگر کمک کنیم و در تلاش برای شناخت و درک یکدیگر باشیم. در جامعهای که تحمل، عفو و محبت استقرار پیدا کند، یقیناً گناهان نیز، بذر نیکی و خودسازی را در دلها پدید خواهد آورد. به اختصار، قرآن کریم با تأکید بر نکات اخلاقی مهمی همچون محبت، عفو و دعوت به نیکی، راهکارهایی موثر برای تعامل با گناه دیگران ارائه میدهد. انسان مسلمان باید یاد بگیرد که قبل از هر چیز مسئولیت اجتماعی خود را جدی بگیرد و در راستای نیکو کردن اوضاع دیگران گام بردارد.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ ۖ وَلَا تَسْبِبُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ ۚ بِئْسَ الْاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ ۚ وَمَن لَّمْ يَتُبْ فَأُوْلَـٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، گروهی از گروهی دیگر مسخره نکنند؛ ممکن است آنان بهتر از ایشان باشند. و به یکدیگر دشنام ندهید و یکدیگر را با نامهای زشت نخوانید. چه بد است که انسان نام فاسق را بعد از ایمان بر خود نهد و کسی که توبه نکند، از زمره ستمکاران است.
حجرات : 11
قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ آمَنتُمْ اتَّقُوا رَبَّكُمْ ۖ لِلَّذِينَ أَحْسَنُوا فِي هَذِهِ الدُّنْيَا حَسَنَةٌ ۖ وَأَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةٌ ۖ إِنَّمَا يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسَابٍ
بگو: ای بندگان من که ایمان آوردهاید، از پروردگارتان پروا داشته باشید. برای آنان که در این دنیا نیکو کاری کردند، حسنهای است و سرزمین خدا وسیع است. بهراستی، صابران را بدون شمار پاداش میدهیم.
زمر : 53
يَـٰٓأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَآءَ بِالْقِسْطِ ۖ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌۭ بِمَا تَعْمَلُونَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، در راه خدا برپا باشید، به عدالت گواهی دهید و نباید کینهورزی یک قومی شما را از آنکه نمیدانید باز دارد. به عدالت رفتار کنید که به تقوا نزدیکتر است و از خدا پروا کنید، که خدا به آنچه میکنید آگاه است.
مائده : 8
داستانی دلنشین
روزی داشتم از کنار دکان میگذشتم که دیدم کسی در حال سرزنش و بدگویی از دیگری است. من به یاد آیات قرآن افتادم و به او گفتم که به جای سرزنش، بهتر است او را به نیکی دعوت کند. او کمی فکر کرد و سپس پذیرفت که به جای انتقاد، راهنمایی بهتری را انتخاب کند و از آن روز شروع به روشنگری و هدایت دیگران کرد.