پاسخ قرآن
در قرآن و سنت اسلامی، توجه به حیوانات و نیکی به آنها به وضوح مورد تأکید قرار گرفته است. در دین اسلام، نیکی به حیوانات یکی از صفات برجسته انسانی شمرده میشود و پیامبر اکرم (ص) نیز به عنوان الگوی رفتاری مسلمانان، نمونههای زیادی از این نیکی را در سیره خود به نمایش گذاشته است. این مقاله به بررسی اهمیت نیکی به حیوانات در اسلام میپردازد و روایتها و آیات مرتبط در این زمینه را تحلیل میکند. نیکی به حیوانات به عنوان یک ارزش انسانی نیکی به حیوانات تنها یک وظیفه دینی نیست، بلکه به عنوان یک ارزش انسانی در نظر گرفته میشود. پیامبر اکرم (ص) در بسیاری از احادیث خود به اهمیت رفتار نیکو با حیوانات اشاره کردهاند. به عنوان مثال، در یکی از روایتها آمده است که ایشان فرمودند: "یک زن به خاطر سگی که در بیابان حبس کرده بود، عذاب شد؛ او آن را در حال گرسنگی رها کرد و به آن آب نداد." این حدیث نشان میدهد که حتی رفتار بد با حیوانات میتواند عواقب سختی داشته باشد و انسان باید در قبال موجودات دیگر احساس مسئولیت و ترحم داشته باشد. آیات قرآن در مورد حیوانات قرآن کریم نیز با تأکید بر اهمیت حیوانات، به روحیه احترام و محبت به آنها دعوت میکند. یکی از آیات معروف در این زمینه، آیه 38 سوره انعام است که خداوند میفرماید: "و هیچ جنبندهای را در زمین نیافریدیم و نه پرندهای را که با دو بال خود پرواز میکند، مگر اینکه امتی همانند شما هستند." این آیه به وضوح بیان میکند که تمامی موجودات زنده از جایگاه و اهمیت خاصی برخوردارند و انسان باید نسبت به آنها احترام بگذارد. این امر نشاندهنده این است که اسلام بر پایه همزیستی مسالمتآمیز با تمام موجودات زنده بنا نهاده شده است و انسانها باید نسبت به حیوانات نیز همچون دیگر مخلوقات خداوند حسن نیت داشته باشند. حلال بودن گوشت و احترام به حقوق حیوانات در سوره مائده آیه 1، خداوند به حلال بودن گوشت و پوست برخی از حیوانات اشاره میکند. این موضوع میتواند به اشتباه برای برخی این تصور را ایجاد کند که در اسلام حیوانات تنها به عنوان منبع غذایی مورد استفاده قرار میگیرند. اما واقعیت این است که در اسلام حلال بودن گوشت یا استفاده از پوست حیوانات به معنای بیاحترامی به آنها نیست. در حقیقت، دین اسلام تأکید میکند که انسان باید حقوق حیوانات را محترم بشمارد و در نگهداری و رفتار با آنها حسن نیت به خرج دهد. بنابراین، مسلمانان مسئولیت دارند تا با حیوانات به شکلی انسانی و محترمانه رفتار کنند. آموزش و فرهنگسازی در مورد رفتار با حیوانات برخی از مغفرتها و نعمتها که در قرآن و سنت به آن اشاره شده است، میتواند به عنوان یک الگوی رفتاری برای مسلمانان قرار گیرد. آموزش و فرهنگسازی در مورد رفتار با حیوانات و تشویق به محبت و نیکی به آنها از جمله وظایفی است که علمای دین و متولیان باید به آن توجه کنند. در این راستا، برگزاری کلاسها و برنامههای اطلاعرسانی برای نوجوانان و جوانان میتواند به ایجاد فرهنگی مثبت و مسئولانه نسبت به حیوانات کمک کند. پیامدهای منفی بیتوجهی به حقوق حیوانات در دنیای امروز، شاهد موارد بسیاری از بیتوجهی به حقوق حیوانات هستیم. این مسئله نه تنها تأثیر منفی بر روی سلامت و زندگی حیوانات دارد، بلکه میتواند بر روی کیفیت زندگی انسانها نیز اثر بگذارد. رفتارهای خشونتآمیز و بیاحترامی به حیوانات نشاندهنده عدم آگاهی و شناخت افراد از اهمیت این موجودات است. بنابراین، ترویج آگاهی و حسن نیت میتواند به بهبود روابط انسانها با حیوانات و نیز بهبود جامعه انسانی منجر شود. جمعبندی به طور خلاصه، توجه به حیوانات و نیکی به آنها در قرآن و سنت اسلامی به عنوان یک اصل اساسی مطرح شده است. نیکی به حیوانات نه تنها یک اقدام اخلاقی و انسانی محسوب میشود، بلکه بر اساس آموزههای اسلامی، میتواند به بهرهمندی از رحمت خداوند نیز منجر شود. از این رو، مسلمانان باید همواره به این اصل اساسی پایبند باشند و در تمامی ابعاد زندگی خود تأکید بر رفتار نیکو با حیوانات را در نظر داشته باشند. در این راه، آموزش و گسترش فرهنگ حسن نیت در خصوص حیوانات بسیار حائز اهمیت است.
آیات مرتبط
وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ۖ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ
و هیچ جنبندهای در زمین و نه پرندهای که با دو بالش پرواز میکند وجود ندارد، مگر اینکه امتی همانند شما هستند. ما در کتاب (لوح محفوظ) هیچ چیزی را فروگذار نکردهایم. سپس به سوی پروردگارشان محشور خواهند شد.
انعام : 38
يَاأيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُودِ أُحِلَّتْ لَكُمْ مَطَائِبُ الْأَكْلِ إِلَّا مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ غَيْرَ مُحِلٍّ لِصَيْدٍ وَأَنْتُمْ حُرُمٌ ۚ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ مَن يَشَاءُ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، به پیمانها وفا کنید. چیزهای پاکیزه برای شما حلال شده است، مگر آنچه بر شما خوانده میشود، جز اینکه در حال احرام باشید. خداوند هر که را بخواهد فرمان میدهد.
مائده : 1
داستانی دلنشین
روزی زن و مردی برای سفر به بازار میرفتند. در راه، مرد متوجه یک سگ زخمی شد که کنار جاده دراز کشیده بود. او به همسرش گفت: 'بیا کمی از غذای خود را به این سگ بدهیم تا شاید حالش بهتر شود.' زن با تعجب گفت: 'ولی ما خودمان به سختی زندگی میکنیم!' مرد جواب داد: 'درد و رنج این حیوان هم مهم است. ما باید به او کمک کنیم.' و به او غذایی دادند. این عمل انسان دوستانه آنها باعث شد تا روزشان بهتر بگذرد و حس خوبی از نیکی به دیگران ببرند.