پاسخ قرآن
نحوه برخورد با بیاحترامی دیگران از منظر قرآن مسألهای بسیار مهم است. در دنیای امروز، ما به وضوح با بیاحترامی و نزاعهای اجتماعی مواجه هستیم. این در حالی است که قرآن کریم همواره ما را به صبر، تحمل و احترام به دیگران توصیه میکند. آیات قرآنی به ما یادآوری میکنند که در زمان مواجه با ناملایمات، بهترین پاسخ، رفتار نیکو و مناسب در برابر دیگران است. در این مقاله، به بررسی چند آیه قرآنی و نکات اخلاقی مرتبط با این موضوع خواهیم پرداخت و اهمیتی که این آیات در رفتارهای اجتماعی ما دارند را مورد تحلیل قرار خواهیم داد. در سوره فصلت آیه 34، خداوند میفرماید: ‘وَلا تَسْتَوِي الحَسَنَةُ وَلا السَّيِّئَةُ، ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ’. این آیه به وضوح بیان میکند که رفتارهای نیکو و بد در یک سطح نیستند و ما موظف هستیم به بدیها با خوبی پاسخ دهیم. این امر به ویژه در زمان بیاحترامی دگران اهمیت مییابد. وقتی کسی به ما بیاحترامی میکند، میتوانیم با رفتار محترمانه و پاسخ نیکو بر آن بیاحترامی غلبه کنیم. به عنوان مثال، اگر کسی در گفتگو یا تعامل اجتماعی با ما به صورت توهینآمیز رفتار کرد، لازم است که ما با ادب و احترام به او پاسخ دهیم. این پاسخ، نه تنها میتواند به کاهش تنش و نزاع کمک کند، بلکه ممکن است رفتار بیاحترامی او را نیز تعدیل کند. درواقع، این کار به ما کمک میکند تا نشان دهیم که ما از نظر اخلاقی برتر هستیم و توانایی کنترل احساسات خود را داریم. همچنین، قرآن در سوره المؤمنون آیه 96 میفرماید: ‘فَادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ، فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ’. در این آیه، خداوند ما را ترغیب میکند که باید با نیات بد، با خوبی پاسخ دهیم. این رفتار میتواند تمام جوّی که در اطراف ما شکل میگیرد را تغییر دهد. اگر ما با بدی با بدی پاسخ دهیم، تنها وضعیت را وخیمتر خواهیم کرد. اما اگر با خوبی پاسخ دهیم، ممکن است اساس عداوت و بدگوییها را تغییر دهیم و به نوعی روابط مثبت و محبتآمیز بین خود و طرف مقابل ایجاد کنیم. رسول مکرم اسلام (ص) نیز در این زمینه نمونههای بسیار خوبی از رفتار اسلامی ارائه دادهاند. ایشان همواره به صبر و گذشت توصیه کرده و مدعی بودند که بهترین انسانها کسانی هستند که به بیاحترامیها و توهینهای دیگران با صبر و شکیبایی پاسخ میدهند. این روش نه تنها باعث میشود که روحیه فردی ما تقویت شود، بلکه تأثیر خوبی نیز بر دیگران دارد. به عنوان مثال، در برخی از روایات آمده است که بعضی از صحابه نیز به این نکته اشاره کردهاند که وقتی کسی به آنهان بیاحترامی کرده و به نوعی سخن ناپسند گفت، آنها با سکوت و یا پاسخ دوستانه و احترامآمیز خود، نه تنها خود را کنترل کرده بلکه شرایط را نیز بهبود ببخشیدهاند. این نشاندهنده آن است که ما باید سعی کنیم در موقعیتهای حساس و دشوار، با حفظ خویشتنداری و ادب، به بیاحترامیها پاسخ دهیم. در بسیاری از شرایط، ما ممکن است بهطور ناخواسته در معرض بیاحترامی قرار بگیریم. این است که لازم است برای خودمان یک استراتژی در این زمینه تعیین کنیم. در نخستین مرحله، تحقق صبر و شکیبایی ضرورت دارد. باید درک کنیم که پاسخ به بیاحترامی ممکن است تبعات منفی داشته باشد. گاهی اوقات، به دلیل یک واکنش ناخواسته به یک بیاحترامی، ممکن است که ما دچار مشکلات بزرگتری شویم که از کنترل ما خارج است. به همین خاطر، باید تصمیم بگیریم که در مواقع مشابه، با رفتار نیکو فراتر از انتظارات عمل کنیم. ایکاش ما به تأمل در آیات قرآن میپرداختیم و بهطور عملی این آموزهها را در زندگی روزانه خود جاری میکردیم. برخورد با بیاحترامی دیگران با صبر و احترام، نه تنها میتواند در ایجاد یک جامعه و محیط دوستانه موثر باشد، بلکه خود را نیز از بارهای روحی رها میسازد. در نهایت، آیات قرآن و الگوهای اسلامی به ما یادآوری میکنند که ما باید همواره به رویکردی نیکو و محترمانه پایبند باشیم. وقتی که با بیاحترامی دیگران روبهرو میشویم، باید انتخاب کنیم که در کدام سو حرکت کنیم؛ سمت انتقام و بیاحترامی متقابل یا سمت محبت و احترام. با انتخاب محبت و احترام نه تنها خودمان را از تنشها رهایی میبخشیم، بلکه قدمی در جهت بهتر کردن زمینه اجتماعی و انسانیمان بر میداریم. در نتیجه، فرهنگ احترام و محبت در جامعه را گسترش میدهیم و فردای بهتری را برای نسلهای آینده ایجاد میکنیم.
آیات مرتبط
وَلا تَسْتَوِي الحَسَنَةُ وَلا السَّيِّئَةُ، ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ.
و هیچچیز نیکو و بد یکسان نیست؛ بلکه با آنچه بهتر است پاسخ ده.
فصلت : 34
فَادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ، فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ.
پس با آنچه نیکوتر است، پاسخ ده؛ آنگاه آنکه میان تو و او دشمنی است مانند دوستی نزدیک خواهد بود.
مؤمنون : 96
داستانی دلنشین
روزی در کنار یک چشمه، دو دوست نشسته بودند. یکی از آنها همیشه در تلاش برای کمال و احترام به دیگران بود. روزی نفر دومی به او گفت: 'چرا با بیاحترامی دیگران مقابله نمیکنی؟' دوست اول با لبخند گفت: 'از خدا آموختهام که زبان خوش بهترین راه برای پاسخ به هر بیاحترامی است و این باعث میشود نه تنها به خودم احترام بگذارم، بلکه احترام دیگران را نیز جلب کنم.'