پاسخ قرآن
در قرآن کریم به اهمیت گفتار و سکوت در زندگی انسان بهویژه در روابط اجتماعی و فردی اشاره شده است. این دو عنصر اساسی میتوانند بر خوشبختی و کامیابی فرد تأثیر بسزایی داشته باشند. سکوت میتواند در مواقعی مثبت و در مواقعی منفی باشد و فهم صحیح از زمان و شرایط لازم برای انتخاب گفتار یا سکوت اهمیت فراوانی دارد. در دینی مانند اسلام، که تأکید زیادی بر اخلاق و کردار نیک دارد، میتوان به تحقیقی عمیق در این زمینه دست یافت. خداوند در سوره فصلت آیه 33 میفرماید: "و مَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ". در این آیه، تأکید بر اهمیت دعوت به سوی خدا و بیان کلام نیکو وجود دارد. این جمله به ما یادآوری میکند که بهترین گفتار، آن است که انسان را به سوی خدا دعوت کند و در کنار آن عمل صالح نیز انجام دهد. به بیان دیگر، سکوت در برابر بیعدالتی و کفر نمیتواند بازی با اساسیترین آموزههای دینمان باشد. در حقیقت، دعوت به سمت الله و رفتار نیکو نیازمند بیانی شجاعانه و بیپرده است. در سوره بقره آیه 83 آمده است: "وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا". این آیه به ما یادآوری میکند که کمتر از بیان حقایق صحیح را نباید تحمل کنیم. اینجا، سکوت در برابر ظلم و ناحق نمیتواند اخلاقی باشد. چنانچه برخی از مواقع سکوت همچون آتش زیر خاکستر به تداوم وضع ناعادلانه کمک میکند. لذا ما باید بدانیم که در برابر ناعدالتی، سکوت کردن مساوی است با تسلیم شدن. بدیهی است که سکوت زمانی خوب است که به حفظ آرامش و جلوگیری از بروز تنشها منجر شود، اما در مواردی که باید حقایق بیان شوند یا در برابر ظلم سکوت نتواند کرد. به عبارت دیگر، باید درک عمیقتری از شرایط و زمینهها داشته باشیم؛ زیرا یک کلام نیکو در مواقع مناسب میتواند عواقب مثبت بسیاری به دنبال داشته باشد. پیامبر اکرم (ص) نیز فرمودهاند: "هر کسی که به او نیکی آورد، باید در جوابش نیکی کند، حتی اگر او ساکت باشد". این جمله نشاندهنده این است که باید تحت شرایط خاص و با درک حکیمانه نسبت به سکوت یا گفتار واکنش نشان دهیم. در واقع، در بسیاری از شرایط، سکوت در برابر بدیها به معنای نادیده گرفتن آن نیست. بلکه باید آگاهانه تصمیمگیری کنیم که در کدام موقعیت نیازمند بیان کلامی میباشیم و در کدام موقعیت سکوت کنیم. از طرفی، سکوت میتواند قدرت بزرگی باشد. در بسیاری از مواقع، سکوت باعث جلوگیری از بروز مشکلات بزرگتر میشود. ممکن است در یک جمع با مشاهده تناقضات یا غیردوستیها، سکوت کرده و به جای ایجاد تنش، آرامش را حفظ کنیم. این بدان معنا نیست که نباید در این مواقع صحبت کرد، بلکه باید به بیانی مناسب و با درک کامل از شرایط دست یابیم. از سوی دیگر، سکوت در مواردی که لازم است حقایق بگوییم، نتیجهای از سکوت نهتنها به فرد آسیب میزند، بلکه به جامعه نیز صدمه خواهد زد. این نشان میدهد که ما باید آگاه باشیم که چه زمانی سکوت کنیم و چه زمانی باید به بیان حقیقت بپردازیم. سکوت به خودی خود یک ابزار است، اما توانایی ما در انتخاب زمان مناسب برای آن، باعث تأثیرگذاری مثبت بر روی اطرافیانمان میشود. در نهایت، بهطور کلی، سکوت یک ابزار قوی است که باید در شرایط مناسب مورد استفاده قرار گیرد. هرچه ما بیشتر به درک عمیقتری از گفتار و سکوت برسیم، میتوانیم روابط بهتری با دیگران برقرار کنیم و در نهایت فردی با اعتماد به نفس و مفید برای جامعه باشیم. به همین دلیل، بهویژه در دیانت ما، نیاز با جوانب مختلف صحبت و سکوت حس میشود. در پایان، آنچه میتوان گفت این است که باید به تواناییها و قدرتهای خود احترام بگذاریم و با درک صحیح از کلام و سکوت، در راستای ترویج خوبیها و نیکیها اقدام کنیم.
آیات مرتبط
وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ
و چه کسی خوبتر از کسی است که به سوی خدا دعوت کند و کار نیکو کند و بگوید: من از مسلمانان هستم.
فصلت : 33
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا
و آنگاه که پیمان از بنیاسرائیل گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به والدین نیکی کنید.
بقره : 83
داستانی دلنشین
روزی مردی در کنار دریا به تماشای غروب آفتاب نشسته بود. او بسیار سکوت اختیار کرده بود و به زیباییهای طبیعت نگاه میکرد. در دلش احساس آرامش میکرد. وقتی غروب به پایان رسید، به یاد آورد که در زندگیاش نیز باید گاهی سکوت کند و به خداوند نزدیکتر شود. او تصمیم گرفت در مواقعی که نیاز به گفتار نیکو است، زبانش را باز کند و در سایر مواقع به سکوت بنشیند.